Eitem ar yr agenda

Ystyried adroddiad gan y Prif Weithredwr (copi ynghlwm) i ddarparu diweddariad ynglŷn â’r gwaith a wnaed ar gyfer yr opsiwn uno gwirfoddol ers cyfarfod y Cyngor ar 9 Medi 2014, ac i argymell bod y Cyngor yn cytuno i gyflwyno’r Datganiad Diddordeb sydd ynghlwm i Lywodraeth Cymru erbyn diwedd Tachwedd 2014.

 

 

Roedd copi o adroddiad gan y Prif Weithredwr (copi ynghlwm) wedi ei ddosbarthu cyn y cyfarfod, a oedd yn darparu diweddariad ynglŷn â’r gwaith a wnaed ar gyfer yr opsiwn uno gwirfoddol ers cyfarfod y Cyngor ar 9 Medi 2014, ac a oedd yn argymell bod y Cyngor yn cytuno i gyflwyno’r Datganiad Diddordeb sydd ynghlwm, Atodiad 2, i Lywodraeth Cymru (LlC) erbyn diwedd Tachwedd 2014.

 

Cyflwynodd y Prif Weithredwr yr adroddiad, a rhoddodd grynodeb manwl o'r meysydd allweddol canlynol o'r cyflwyniad PowerPoint a ddosbarthwyd gyda'r adroddiad:- 

 

-        Sefyllfa Cyngor Sir Ddinbych

-        Cynnydd ers 9 Medi, 2014.

-        Manylion yn ymwneud â'r Datganiad Diddordeb.

-        Datganiad Diddordeb: Yr Achos dros Uno (1) a (2).

-        Opsiynau ar gyfer cysoni'r Dreth Gyngor.

-        Cyflogau a Graddio Staff.

-        Manteision Uno Gwirfoddol.

-        Risgiau a Chasgliadau.

-        Map Ffordd i Uno Gwirfoddol a'r Camau Nesaf.

-        Argymhellion.

 

Roedd crynodeb o ddatblygiadau pwysig ers cyfarfod y Cyngor ym mis Medi wedi ei ddarparu ac roedd yn cynnwys:-

 

·                 Roedd Cyngor Conwy wedi pasio cynnig tebyg, gan gytuno i ymchwilio i'r opsiwn o uno yn wirfoddol gyda Sir Ddinbych, ar 18 Medi 2014.

 

·                 Roedd LlC wedi cyhoeddi ei 'Brosbectws' ar gyfer uno gwirfoddol: “Gwahoddiad i Brif Awdurdodau Lleol yng Nghymru Gyflwyno Cynigion ar gyfer Uno Gwirfoddol"

 

·                 Cytunodd Sir Ddinbych a Chonwy i gomisiynu CIPFA i gynnal ymarfer arbedion a chostau, Atodiad 1, ac i fynd ymlaen i ddrafftio Datganiad Diddordeb ar y cyd ar gyfer Aelodau'r ddau gyngor i’w ystyried yn eu cyfarfodydd cyngor ar 17 Tachwedd.

 

·                 Roedd Arweinyddion Grŵp yn Sir Ddinbych a grŵp trawsbleidiol yng Nghonwy wedi eu sefydlu i oruchwylio datblygiadau’r uno.

 

·                 Bu trafodaethau gyda swyddogion LlC a chyfarfod lefel uchel gyda'r Gweinidog Gwasanaethau Cyhoeddus ar 12 Tachwedd 2014.

 

Darparodd y Prif Weithredwr grynodeb o'r adroddiad gan CIPFA, Atodiad 1, ar Oblygiadau Strategol Uno Cynnar Gwirfoddol rhwng Cynghorau Conwy a Sir Ddinbych.  Roedd yr adroddiad yn cynghori ar y materion canlynol:-

 

-                    Costau tebygol uno gwirfoddol;

-                      Unrhyw gostau ychwanegol sy'n gysylltiedig â bod yn fabwysiadwr neu arloeswr cynnar;

-                  Manteision ariannol parhaus tebygol a ddaw drwy uno;

-                   Manteision ac anfanteision uno gwirfoddol cynnar.

 

Pwysleisiodd y Prif Weithredwr fod y Datganiad Diddordeb yn nodi'r Achos dros uno gwirfoddol, ond nid hwn oedd yr Achos Busnes ar gyfer uno.   Ymatebodd i bryderon a fynegwyd gan rai Aelodau a chynghorodd i beidio ag ymrwymo i uno gwirfoddol hyd nes y bydd Achos Busnes llawn wedi ei ddatblygu a’i ystyried yn ofalus, ac yn dilyn hynny gallai Datganiad o Fwriad gael ei gyflwyno.  Amlygodd y Prif Weithredwr y pedwar rheswm pwysig dros gyflwyno Datganiad Diddordeb a mynd ymlaen i ddatblygu Achos Busnes llawn.  Roedd y rhain yn cynnwys:-

 

(i)              Tebygrwydd rhwng ardaloedd yr Awdurdodau Lleol ac Awdurdodau Lleol (Datganiad Diddordeb yn manylu yn Atodiad 2).

(ii)             Yr ymarfer costau ac arbedion gan CIPFA (manylion yn Atodiad 1).

(iii)           Annog cymorth cynnar gan LlC.

(iv)           Manteision Uno Gwirfoddol dros Uno Gorfodol.

 

Ar 18 Medi cyhoeddodd LlC ei "Brosbectws" ar gyfer uno gwirfoddol: “Gwahoddiad i Brif Awdurdodau Lleol yng Nghymru i gyflwyno cynigion ar gyfer uno gwirfoddol".  Roedd y ddogfen braidd yn amwys am y cymorth ariannol sydd ar gael ar gyfer uno gwirfoddol.  Fodd bynnag, nododd yn galonogol:-

 

“Rydym yn bwriadu sicrhau bod adnoddau ar gael, a’r rheini’n adnoddau penodol sydd ar wahân i’r Grant Cynnal Refeniw, i roi cymorth i uno’n wirfoddol.”           T3.

 

Yn llai calonogol roedd yn nodi " O ystyried y pwysau ariannol difrifol yr ydym yn eu hwynebu, mae'n afrealistig disgwyl i Lywodraeth Cymru roi chwistrelliadau mawr o arian i gynorthwyo proses o uno." T5.   

 

Ers cyhoeddi roedd trafodaethau wedi digwydd gydag uwch swyddogion LlC am y cynigion, ac roedd cydnabyddiaeth LlC o'r materion cost a galluoedd sy'n gysylltiedig â'r uno wedi eu cynnwys yn yr adroddiad.

 

Eglurodd y Cynghorydd H. H. Evans, ar 12 Tachwedd fod Arweinyddion a Phrif Weithredwyr Sir Ddinbych a Chonwy wedi cyfarfod gyda'r Gweinidog Gwasanaethau Cyhoeddus.   Roedd y cyfarfod wedi bod yn rhagweithiol gyda chydnabyddiaeth y byddai costau, ac roedd ymrwymiad ar lafar y gallai cefnogaeth sylweddol fod ar gael.  Teimlai fod y cyflwyniad gan y Prif Weithredwr wedi darparu eglurder ynghylch y broses uno arfaethedig.

 

Os oedd uno Awdurdodau Lleol yn anorfod, yna byddai gwirfoddoli i uno’n gynt yn hytrach nag aros i gael eu huno yn nes ymlaen yn fanteisiol am nifer o resymau:-

 

·                 Cefnogaeth ychwanegol gan LlC: 'Prosbectws +'

·                 Cyfnod byrrach o falltod cynllunio ac ansicrwydd

·                 Rhyddhau arbedion effeithlonrwydd yn gynharach ac integreiddio prosesau cynllunio

·                 Mae’n gosod tôn a diwylliant cadarnhaol ar gyfer y cyngor newydd

·                 Un set yn llai o etholiadau

·                 Synnwyr clir o gyfeiriad i staff.

 

Roedd crynodeb o'r risgiau wedi ei gynnwys yn yr adroddiad, ynghyd â manylion pethau a fyddai’n selio’r fargen o bosibl a oedd yn cynnwys: -

 

·                 Ariannu costau’r uno

·                 Y gallu i reoli’r  toriadau a'r prosiectau uno ar yr un pryd

·                 Cytundeb ar wneud penderfyniadau gan ‘Awdurdod Cysgodol’

·                 Cysoni Treth y Cyngor

 

Roedd y risgiau eraill yn cynnwys:  -

 

·                   Effaith ar berfformiad a safonau

·                   Trefniadau pensiwn

·                    Ewyllys gwleidyddol i yrru'r arbedion

·                   Potensial ar gyfer anghytundeb difrifol rhwng partïon allweddol

·                   Cefnogaeth genedlaethol ansicr ar ôl Mai 2016

·                   Cysoni gwahanol lefelau gwasanaeth

·                   Llawer nad ydym wedi’i nodi eto.

 

Eglurwyd gan y Prif Weithredwr bod achos cryf dros gyflwyno'r Datganiad Diddordeb ac, os caiff ei dderbyn gan LlC, i ddechrau gweithio ar Achos Busnes llawn.  Fodd bynnag, roedd yna nifer o risgiau sy'n gysylltiedig â symud ymlaen â'r broses uno wirfoddol, y mwyaf arwyddocaol yw’r pethau a fyddai’n selio’r fargen o bosibl yn adran 6 o'r adroddiad hwn.  Cadarnhaodd y byddai angen datrys y rhain yn ystod y broses Achos Busnes llawn.

 

Ymatebodd y Prif Weithredwr i bryderon a fynegwyd gan yr Aelodau a chadarnhaodd na fyddai cyflwyno Datganiad Diddordeb yn ymrwymo'r Cyngor i symud ymlaen i uno ac nid oedd unrhyw oblygiadau cost.  Byddai bwrw ymlaen y tu hwnt i'r pwynt hwnnw yn gam mawr, ac mae Atodiad 1 yn amlygu'r costau a manteision ariannol.  Ar y cam hwn, byddai angen bod yn ofalus wrth ystyried yr holl ffigurau o ystyried yr amserlenni sydd ar gael i'w cynhyrchu.  Byddai’n briodol ceisio cymeradwyaeth y Cyngor llawn gan y byddai goblygiadau'r cynigion yn effeithio ar bob Aelod Etholedig ac ar ddyfodol y Cyngor.   Sicrhaodd y Prif Weithredwr yr Aelodau na fyddai'n gallu argymell bod y broses uno yn mynd rhagddi oni bai bod yr Achos Busnes llawn, y gellid ei hasesu a'i hadolygu ar bob cam, yn gadarn ac o sylfaen gadarn.

 

Tynnwyd sylw at yr angen i ystyried y goblygiadau i aelodau o staff, gyda'r awgrym y gallai morâl isel o bosibl arwain at safon wael o berfformiad.   Cytunodd y Prif Weithredwr â'r farn y byddai'n bwysig rhoi’r wybodaeth ddiweddaraf lawn i’r staff a'r Undebau priodol, a chyfeiriodd yn y cyflwyniad at ddarparu ymdeimlad clir o gyfeiriad ar gyfer staff.

 

Darparwyd yr ymatebion canlynol i gwestiynau a materion a godwyd gan Aelodau:-

 

-                   Eglurwyd y byddai materion yn ymwneud â chytundebau Cynllun Ariannu Preifat Awdurdodau perthnasol, ynghyd â chronfeydd wrth gefn, contractau ac achosion cyfreithiol yn cael eu harchwilio yn fanwl mewn modd systematig.

 

-                   Pwysleisiodd y Prif Weithredwr bwysigrwydd Achos Busnes cadarn a hyfyw os yw'r broses uno i symud ymlaen.  Cyfeiriwyd at y pedwar peth a allai selio’r fargen a amlinellir yn y cyflwyniad a chadarnhawyd oni bai bod manylion clir mewn perthynas â darpariaeth ariannu na fyddai'n gallu argymell neu gefnogi uno.

 

-                  Nid oedd LlC wedi rhoi manylion am y cymorth ariannol sydd ar gael, ond roedd wedi rhoi sicrwydd bod staff ac adnoddau ariannol wedi eu nodi i gynorthwyo â'r broses uno.  Byddai'r goblygiadau cost yn rhai untro tra byddai arbedion yn barhaus.

 

-                  Mewn ymateb i gwestiynau ynglŷn ag unrhyw newid yn y dyfodol o gyfarwyddyd gan y Llywodraeth mewn perthynas ag Ad-drefnu Llywodraeth Leol, cyfeiriwyd at bwysigrwydd edrych ar yr amgylchedd presennol a'r opsiynau eraill sydd ar gael yn ystod yr hinsawdd ariannol yn y presennol a'r dyfodol.  Teimlai'r Prif Weithredwr y byddai Awdurdod mwy o faint mewn sefyllfa well i fynd i'r afael â'r hinsawdd ariannol a'i oblygiadau tymor hir.

 

-                  Darparwyd amlinelliad o'r terfynau amser, ynghyd â manylion am sefydlu'r fframwaith cyfreithiol priodol.

 

-                   Mewn ymateb i gyfeiriad at ansicrwydd gwleidyddol yn y dyfodol o ran Ad-drefnu Llywodraeth Leol, eglurodd y Prif Weithredwr nad oedd yn ymwybodol fod unrhyw blaid wleidyddol wedi mynegi gwrthwynebiad, a phe bai Sir Ddinbych a Chonwy yn symud ymlaen ar y cam hwn, yna byddai'r fframwaith deddfwriaethol yn cael ei sefydlu i fynd rhagddo yn y dyfodol.  

 

-                  Cymeradwyodd y Prif Weithredwr y farn a fynegwyd ynghylch yr angen i gyfleu’r manteision i breswylwyr yn yr Achos Busnes llawn, a chytunodd i fynd i'r afael â'r mater hwn.

 

-                  Mynegwyd pryderon bod rhai o'r ardaloedd a chymunedau gwledig yn Sir Ddinbych wedi eu dieithrio yn y gorffennol o dan Awdurdodau blaenorol mwy o faint, ac y gallai'r parau arfaethedig gael eu newid.  Eglurodd y Prif Weithredwr na allai'r ffiniau presennol gael eu rhannu ac ni ellid llunio parau a fyddai’n arwain at Awdurdodau ynysig sengl, felly yn ddaearyddol paru Sir Ddinbych a Chonwy fyddai'r unig ddewis ymarferol realistig a byddai hyn yn dylanwadu ac yn siapio tynged Awdurdodau eraill.

 

-                  Byddai materion megis enw a lleoliad pencadlys yr Awdurdod newydd yn faterion i'w trafod gan yr Awdurdod newydd.

 

Yn dilyn trafodaeth bellach ac o'i roi i bleidlais, cytunwyd â’r argymhelliad yn yr adroddiad:-

 

30 pleidlais o blaid, 5 yn erbyn a 0 yn ymatal.

 

PENDERFYNWYD - bod y Cyngor yn: -  

 

(a)            cytuno i gyflwyno’r Datganiad Diddordeb sydd ynghlwm (Atodiad 2 yn yr adroddiad) i Lywodraeth Cymru erbyn diwedd mis Tachwedd 2014, ac

(b)            yn amodol ar ymateb Llywodraeth Cymru i'r Datganiad Diddordeb, a ddisgwylir erbyn 5 Ionawr, 2015, cychwyn y broses o baratoi'r Achos Busnes llawn ar gyfer uno, i'w gyflwyno i'r Cyngor llawn ym mis Mehefin / Gorffennaf 2015.

 

 

Daeth y cyfarfod i ben am 16.15 p.m.