Eitem ar yr agenda

Trafod gyda Chomisiynydd yr Heddlu a Throsedd ei weledigaeth a’i flaenoriaethau ar gyfer y rhanbarth.

 

9.35 a.m. – 10.15 a.m.

 

Croesawodd y Cadeirydd Mr Arfon Jones, Comisiynydd yr Heddlu a Throsedd i’r cyfarfod ar ôl cael gwahoddiad gan y Pwyllgor, i rannu ei weledigaeth a’i flaenoriaethau ar gyfer y rhanbarth.  Nododd yr Aelodau’r gwahaniaeth rhwng rôl strategol y Comisiynydd a rôl weithredol y Prif Gwnstabl wrth blismona, a chytunwyd i wahodd y Prif Gwnstabl i gyfarfod yn y dyfodol i drafod ei weledigaeth a’i flaenoriaethau.

 

Cyn ei anerchiad ffurfiol, rhoddodd y Comisiynydd wybod bod Panel yr Heddlu a Throsedd wedi cymeradwyo ei gyllideb ddrafft 2017/18 yn gynharach yr wythnos honno, a fyddai’n arwain at 17 o swyddogion heddlu ychwanegol, a 6 aelod staff arall yn cael eu recriwtio.    O’r 17 swyddog heddlu ychwanegol i’w recriwtio, byddai 10 yn cael eu defnyddio ‘ar y bît’ ar draws gogledd Cymru i ddelio â throseddau lefel isel, fel ymddygiad gwrthgymdeithasol, tra byddai’r 7 swyddog sy’n weddill, a 6 aelod arall o staff yn cael eu cyflogi mewn rolau arbenigol, i archwilio cam-fanteisio ar blant a seiber-fwlio yn bennaf.  I ariannu’r gyllideb hon, roedd y Pwyllgor wedi cytuno pennu praesept yr Heddlu ar 3.79%, a oedd yn cyfateb i gynnydd o £9 y flwyddyn, neu 17c y diwrnod, ar eiddo Band D ar draws gogledd Cymru.

 

Anerchodd Mr Jones y Pwyllgor drwy amlinellu ei rôl a’i gyfrifoldebau fel y Comisiynydd etholedig, cynrychiolydd y cyhoedd ar gyfer ymgysylltu â Heddlu Gogledd Cymru.  Roedd y dyletswyddau hyn yn cynnwys -

 

·         gosod y gyllideb a’r praesept ar gyfer Gwasanaeth yr Heddlu

·         dwyn y Prif Gwnstabl i gyfrif am gyflawni ei brif ddyletswydd, o ddarparu gwasanaeth plismona effeithiol ac effeithlon i ogledd Cymru, gan ddarparu gwerth am arian a lleihau troseddau

·         dyrannu refeniw i grwpiau i atal trosedd ac anhrefn ar draws gogledd Cymru

·         llunio Cynllun yr Heddlu a Throsedd, gan nodi’r cyfeiriad strategol ar gyfer plismona yng Ngogledd Cymru.

 

 Roedd y Comisiynydd ar hyn o bryd yn y broses o ymgynghori ar ei Gynllun Heddlu a Throsedd, ei gynllun cyntaf ers iddo gael ei ethol ym Mai 2016. Fel rhan o’i ymgynghoriad ar y Cynllun, roedd holiadur ar-lein wedi bod ar gael i breswylwyr ei lenwi, a chyfres o gyfarfodydd cyhoeddus wedi’u cynnal ar draws gogledd Cymru.  Rhoddodd wybod i aelodau nad oedd wedi newid Cynllun ei ragflaenydd wedi iddo gael ei ethol, gan ei fod yn cytuno â’r mwyafrif o gamau gweithredu ynddo.   Fodd bynnag, byddai ei Gynllun yn adlewyrchu’r newidiadau a’r bygythiadau sy’n wynebu gogledd Cymru, yn ogystal â blaenoriaethau preswylwyr, asiantaethau statudol, y sector gwirfoddol a’r gymuned fusnes ar draws y rhanbarth, lle bo modd.

 

Byddai Cynllun y Comisiynydd yn canolbwyntio ar freguster yn hytrach na cheisio delio â phawb a phopeth.  O ganlyniad, byddai’n cynnwys cynlluniau i fynd i'r afael â cham-drin domestig, cam-drin plant, caethwasiaeth fodern a masnachu pobl.  Er bod egwyddorion sylfaenol plismona wedi aros yr un fath â phan yr oedd yn swyddog gyda’r heddlu, roedd agweddau eraill ar blismona wedi newid, yn ogystal â’r mathau o droseddau roeddent yn delio â nhw o ddydd i ddydd.    Roedd troseddau ffiaidd fel cam-fanteisio’n rhywiol ar blant, masnachu pobl a chaethwasiaeth fodern yn llawer mwy cyffredin nawr, fel yr oedd digwyddiadau seiberdroseddau.  Roedd ystadegau bellach yn dangos fod yna fwy o droseddau’n cael eu cyflawni ar-lein y dyddiau hyn, o’i gymharu ag ar y strydoedd.  O ganlyniad, roedd angen mwy o adnoddau’r Heddlu i ddelio â throseddau a oedd i bob pwrpas yn ‘guddiedig’, neu nid yn weladwy i fwyafrif y boblogaeth.  Er gallai’r drosedd ‘guddiedig’ hon ymddangos yn fater hawdd i’w ymchwilio i ddechrau, roedd cyflymder a phŵer seiberdroseddau a chyfryngau cymdeithasol yn golygu ei fod yn faes cymhleth a allai ehangu dros y byd i gyd a chynnwys dwsinau, os nad cannoedd, o gyflawnwyr trosedd, h.y. rhannu delweddau anweddus ac ati. I bwysleisio maint a chymhlethdodau'r mathau hyn o achosion, cyfeiriodd at achosion proffil uchel penodol a oedd wedi'u cynnwys yn y cyfryngau dros y misoedd diweddar.  Yn aml iawn, nid oedd dioddefwyr troseddau o’r fath, oherwydd eu breguster, yn cydnabod eu hunain fel dioddefwyr, felly roedd angen amser ac ymrwymiad staff arbenigol o’r Heddlu ac asiantaethau eraill i gasglu’r dystiolaeth o’r troseddau a gyflawnwyd.

 

Roedd caethwasiaeth fodern yn drosedd ‘newydd’ arall a oedd yn dod yn gyffredin yng ngogledd Cymru.  Roedd porthladd Caergybi’n gwneud gogledd Cymru’n ardal allweddol yn y DU ar gyfer masnachu pobl a chaethwasiaeth fodern.  Roedd y math penodol hwn o drosedd angen mwy o fuddsoddiad ac yn esiampl o nifer o feysydd lle nad oedd yr Heddlu’n gallu delio â’r broblem ar eu pen eu hun.   Roedd materion yn codi o achosion yn cynnwys caethwasiaeth fodern, cam-drin domestig, cam-fanteisio’n rhywiol ar blant, a throseddau difrifol eraill yn aml â goblygiadau a gofynion adnoddau llawer ehangach na phlismona’n unig.  Er mwyn mynd i’r afael â’r troseddau hyn yn llwyddiannus, roedd gwaith partneriaeth effeithiol rhwng yr holl gyrff ac asiantaethau cyhoeddus yn hanfodol.

 

Roedd mwy na deuddeg mis wedi mynd heibio ers llunio cynllun amlasiantaeth, a oedd yn cytuno ar ddelio â’r broblem gynyddol o gam-fanteisio’n rhywiol.  Fodd bynnag, roedd y diffyg cynnydd a wnaed ers ei gymeradwyo wedi bod yn siomedig.  Roedd y Comisiynydd yn meddwl fod hyn oherwydd diffyg ymrwymiad gan bartneriaid.  Gofynnod i'r aelodau etholedig gwestiynu rôl awdurdodau lleol a cheisio sicrwydd fod popeth posibl yn cael ei wneud i ddiogelu plant ac aelodau mwyaf diamddiffyn cymdeithas.  Prosiect arall roedd yn awyddus i fwrw ymlaen ag ef oedd un i gefnogi plant a oedd â rhieni yn y carchar.  Er bod pob un o’r chwe awdurdod lleol a’r Bwrdd Iechyd wedi cyfranogi i sefydlu'r prosiect, mae'n ymddangos nad oes cynnydd pellach wedi bod.

 

Pwysleisiodd y Comisiynydd fod plant a phobl ifanc yn flaenoriaeth arall ganddo.  Yn ei farn ef, roedd y system cyfiawnder ieuenctid wedi bod yn aneffeithiol am flynyddoedd, ac roedd angen ymyrryd yn gynt i atal plant a phobl ifanc rhag canfod eu ffordd i'r system cyfiawnder troseddol yn y lle cyntaf.  Dywedodd fod y pedwar Comisiynydd Heddlu a Throsedd yng Nghymru'n galw ar bwerau mewn perthynas â datganoli cyfiawnder ieuenctid fel rhan o Fesur Cymru, am iddynt deimlo y gallai hyn wella'r sefyllfa.   Yn ei farn ef, roedd manteision system cyfiawnder adferol yn gwrthbwyso'r manteision o fynd â phobl ifanc i’r llys, yn sylweddol.

 

Mewn perthynas â’i gyfrifoldeb statudol am ddyfarnu grantiau i atal trosedd ac anhrefn, dywedodd fod ei swyddfa ar hyn o bryd yn rhoi arian i bartneriaethau diogelwch cymunedol ar draws gogledd Cymru.  Roedd hwn yn drefniant roedd wedi’i etifeddu, ond nid yn ei gefnogi.  Byddai’n well ganddo weld model lle’r oedd y Bwrdd Cymunedau Mwy Diogel, a oedd ar hyn o bryd yn gweithredu heb arian, yn cael arian i gomisiynu gwasanaethau drwy gydol y flwyddyn er mwyn delio â meysydd o bryder.  Roedd yn barod i fuddsoddi’r grant i atal trosedd ac anhrefn yn y Bwrdd Cymunedau Mwy Diogel, i’r Bwrdd gomisiynu gwasanaethau atal drwy gydol y flwyddyn, a gofyn i bartneriaid ddarparu arian cyfatebol i ariannu ei gyfraniad.  Gofynnodd y Comisiynydd i’r Pwyllgor gefnogi ei gynnig, fel y gallai pob partner, gyda’i gilydd, ddiogelu’r ddarpariaeth o wasanaethau rheng flaen, lle’r oedd y galw mwyaf amdanynt.

 

Wrth ymateb i sylwadau a chwestiynau’r Pwyllgor, fe wnaeth y Comisiynydd -

 

·         gadarnhau ei fod yn cyfrannu £17k i bob un o chwe awdurdod lleol gogledd Cymru tuag at eu gwasanaethau TCC.  Roedd yn fodlon siarad gyda swyddogion y cyngor ynghylch eu cynlluniau arfaethedig ar gyfer dychwelyd i wasanaeth monitro 24 awr, i archwilio cefnogaeth bosibl.  Fodd bynnag ni allai ymrwymo i ddarparu adnoddau ariannol tuag at gynigion sy’n fwy na’i gyfraniad ef i awdurdodau lleol eraill

·         cytunodd fod defnyddio gwirfoddolwyr i fonitro lluniau TCC hefyd yn opsiwn a oedd yn haeddu rhagor o archwilio

·         roedd yn cydnabod bod pryderon ymhlith y cyhoedd o ran diffyg presenoldeb Heddlu gweladwy ar y strydoedd ac mewn cymunedau.  Oherwydd effaith toriadau llym, cynnydd mewn problemau iechyd meddwl, cydweithio gydag asiantaethau eraill, e.e. y Gwasanaeth Ambiwlans a chynnydd mewn cyfraddau trosedd 'cuddiedig', h.y. seiberdroseddau, roedd swyddogion yr heddlu bellach yn treulio 25% o'u hamser yn unig ar gynnal dyletswyddau heddlu 'traddodiadol'

·         cadarnhaodd fod nifer fawr o Swyddogion Cymorth Cymunedol yr Heddlu a Chwnstabliaid Arbennig wedi ymuno â Gwasanaeth yr Heddlu fel rhan o’u dilyniant gyrfa

·         amlinellodd nifer y rolau staff, a’u hamrywiaeth, sy’n cael eu cyflogi gan dîm y Comisiynydd.  Roedd costau swyddfa’r Comisiynydd tua £800k y flwyddyn, roedd hyn i’w gymharu â chostau blynyddol hen Awdurdod yr Heddlu o tua £750k.  Fodd bynnag, roedd cyfrifoldebau’r Comisiynydd yn ehangach na’r rhai a oedd gan Awdurdod yr Heddlu, gan ei fod yn gyfrifol am gomisiynu gwasanaethau, rhai mewn partneriaeth â chyrff cyhoeddus eraill ac ati, a oedd yn werth £4 miliwn i £5 miliwn

·         manylodd ar y cymhlethdodau wrth ymchwilio i seiberdroseddau, rôl asiantaethau fel yr Asiantaeth Troseddu Cenedlaethol, asiantaethau trosedd rhyngwladol, h.y. yr FBI, y broses o ran penderfynu pwy fyddai'n arwain ymchwiliadau cenedlaethol a rhyngwladol a phwy fyddai'n cynnal gwaith gwyliadwriaeth ar y llawr, yn cynnwys pwy fyddai’n gyfrifol am dalu costau ymchwiliadau o’r fath.  Roedd y Swyddfa Gartref yn awyddus i heddluoedd gydweithio i fynd i’r afael â seiberdroseddau a throseddau digidol, ac wedi dyfarnu Cyllid Trawsffurfio i brosiect wella dulliau o rannu data troseddau a delweddau troseddau rhwng heddluoedd

·         cadarnhaodd fod troseddau fel ymchwiliadau llofruddiaeth yn defnyddio llawer o adnoddau ac yn ddrud i’w cynnal

·         rhoddodd wybod fod y Tîm Troseddau Gwledig, a sefydlwyd gan ei ragflaenydd, bellach wedi’i hen sefydlu.  Roedd wedi cynyddu mewn maint a chapasiti a bellach yn cynnwys Swyddog Cymorth Cymunedol yr Heddlu.  Fodd bynnag, gellid lleihau troseddau gwledig ymhellach os byddai mwy o ffermwyr yn buddsoddi mewn offer neu dechnoleg diogelwch fel camerâu ac ati, gan fod lluniau o offer o'r fath yn gallu cael eu defnyddio gan yr Heddlu i ddal ac erlyn y sawl sy'n cyflawni'r drosedd

·         nododd y byddai effaith ar y rhanbarth, yn enwedig ardal Wrecsam, o ganlyniad i Garchar EM Berwyn.  Byddai effeithiau cadarnhaol ar gyfleoedd cyflogaeth ar yr ardal a byddai goblygiadau hefyd ar yr isadeiledd lleol fel ysgolion, sefydliadau gwasanaeth iechyd ac ati. Nid oedd effeithiau posibl ar ofynion plismona lleol neu gyfraddau troseddau'n hysbys eto

·         cadarnhaodd fod Swyddogion Cymorth Cymunedol yr Heddlu a Chwnstabliaid Arbennig gyda phwerau gorfodi o ran symud cerbydau a oedd yn achosi rhwystr.  Er mai gwirfoddolwyr oedd y Cwnstabliaid Arbennig, roedd ganddynt fwy o bwerau gorfodi na Swyddogion Cymorth Cymunedol yr Heddlu, mewn nifer o feysydd trosedd ac anhrefn

·         cynghorodd nad oedd wedi’i argyhoeddi y dylid gofyn i bob swyddog yr heddlu gael ei addysgu hyd at lefel gradd.  I blismona fod yn effeithiol, dylai swyddogion fod ag amrywiaeth o sgiliau addysgol a rhyng-bersonol

·         rhoddodd wybod am ei safbwynt bod cyffuriau at ddibenion hamdden yn peri mwy o fygythiad os cânt eu gorfodi i fod yn ‘guddiedig’.  Teimlai pe baent yn cael eu rheoleiddio, yn debyg i alcohol, y byddai modd eu rheoli’n well.  Mewn rhai gwledydd roedd defnyddio cyffuriau’n cael ei ddosbarthu fel mater iechyd cyhoeddus, nid mater troseddol.  Yn y gwledydd hyn, nid oedd defnyddwyr cyffuriau’n mynd i mewn i’r system cyfiawnder troseddol, yn hytrach roeddent yn cael cynnig triniaeth.  Roedd delwyr cyffuriau ar y llaw arall yn parhau i fod yn destun i’r system cyfiawnder troseddol yn y gwledydd hynny.  Oherwydd natur ddadleuol y dull hwn, roedd gwleidyddion yn y DU yn anfodlon iawn trafod y mater hyd yn oed

·          cadarnhaodd i’r Prif Weithredwr y byddai’n gwerthfawrogi cyfarfod gydag ef, gyda’r bwriad o symud ymlaen gyda’r cynllun rhyngasiantaethol, i ddelio â’r problemau cynyddol o ran cam-fanteisio ar blant

·         rhoddodd wybod i aelodau fod rhywfaint o’r cyllid grant a ddyrannwyd yn ei flwyddyn gyntaf wedi’i ddarpar i’r grwpiau a gefnogodd waith gyda dioddefwyr troseddau, gan ei fod yn ymwybodol nad oedd trawma dioddefwyr yn dod i ben unwaith roedd yr achos llys wedi dod i ben.  Byddai rhai dioddefwyr angen cefnogaeth am gyfnod sylweddol o amser.  Roedd hefyd yn ymwybodol y byddai ymchwiliadau proffil uchel cyfredol, fel Ymchwiliad Annibynnol yr Athro Alexis Jay ac Ymchwiliad Offside o Gam-drin Plant mewn Clybiau Pêl-droed, yn rhoi mwy o bwysau ar grwpiau cefnogaeth dioddefwyr ac yn gofyn am adnoddau ariannol ychwanegol

·         cadarnhaodd y byddai’n trafod gyda’r Awdurdod Tân ac Achub yn y dyfodol agos am ba mor ddichonadwy yw defnyddio Staff Gwasanaeth Tân ac Achub, sy’n cynnal Gwiriadau Diogelwch Tân yn y Cartref, i roi gwybod i’r Heddlu os ydynt yn amau fod yna gam-drin domestig mewn unrhyw gartrefi maent yn mynd iddynt.  Roedd o’r farn y gallai’r dull partneriaeth arfaethedig hwn helpu i fynd i’r afael â cham-drin domestig yn yr ardal.

 

Cyfeiriwyd at y broblem gyda rhif nad yw'n argyfwng yr heddlu - 101, gan fod cysylltiad rhai galwyr yn cael ei dorri hyd yn oed cyn i’w galwad gael ei hateb.   Ymddengys yn yr achosion hyn fod y cysylltiad yn cael ei dorri gan ddarparwr ffôn yr un oedd yn galw.  Fodd bynnag, pwysleisiodd yr aelodau’r pwysigrwydd o’r Heddlu’n cael system yn ei lle i gydnabod yr alwad o leiaf, a rhoi gwybod y gall yr alwad ddod i ben os nad yw'n cael ei hateb o fewn cyfnod penodol o amser, neu i'r galwr adael neges i'r gwasanaeth eu galw'n ôl.

 

Ar ddiwedd y drafodaeth diolchodd y Cadeirydd i’r Comisiynydd am fynychu ac ateb cwestiynau’r Aelodau, ac felly -

 

PENDERFYNWYD ysgrifennu at y Prif Gwnstabl i geisio eglurder ar y pwerau a roddir i Swyddogion Cymorth Cymunedol yr Heddlu a Chwnstabliaid Arbennig, o ran gweithredu gorfodaeth, ac i wahodd y Prif Gwnstabl i gyfarfod yn y dyfodol i drafod ei weledigaeth a’i flaenoriaethau ar gyfer gogledd Cymru.

 

Ar y pwynt hwn (10.50 am) cymerodd y cyfarfod egwyl am luniaeth.