Eitem ar yr agenda

Ystyried adroddiad gan y Swyddog Monitro (copi ynghlwm) yn hysbysu’r aelodau o ddarpariaethau Bil Llywodraeth Leol (Cymru) Drafft sy’n gysylltiedig â'r pwyllgor.

Cyflwynodd y Swyddog Monitro adroddiad (a ddosbarthwyd yn flaenorol) yn rhoi gwybod i’r aelodau am ddarpariaethau Bil Llywodraeth Leol (Cymru) Drafft sy’n gysylltiedig â'r pwyllgor.

Cyfeiriwyd at ymgynghoriad Llywodraeth Cymru ar ddarpariaethau’r Mesur Drafft ynghyd ag ymateb y Cyngor.  Roedd 8 rhan i'r Mesur Drafft a fyddai, o’u gweithredu, yn arwain at y diwygiadau llywodraeth leol mwyaf sylweddol yng Nghymru ers Deddf Llywodraeth Leol 2000. Rhoddodd y Swyddog Monitro drosolwg cyffredinol o brif ddarpariaethau'r Mesur Drafft, gan gynnwys cynigion uno, ond dywedodd mai’r rhan fwyaf perthnasol i'r pwyllgor oedd Rhan 4: Swyddogaethau Cynghorau Sir a'u Haelodau, a oedd yn ceisio cyflwyno dyletswyddau statudol newydd ar aelodau etholedig.  Ymhelaethodd ar y darpariaethau a gynhwysir yn Rhan 4 a oedd yn cynnwys y canlynol -

·         rhaid i Aelod fod yn bresennol ym mhob cyfarfod perthnasol oni bai bod ganddynt reswm da dros beidio - nid oedd unrhyw newid i'r gofyniad cyfreithiol bod Aelod yn cael ei ddiarddel os yw ef / hi yn methu â bod yn bresennol am 6 mis

·         rhaid i Aelod gynnal o leiaf pedwar cymhorthfa ym mhob 12 mis ar ôl cymryd ei swydd oni bai bod ganddynt reswm da dros beidio, gyda manylion y gymhorthfa’n cael eu cyhoeddi ar wefan y Cyngor ymlaen llaw

·         rhaid i Aelod ymateb i'r holl ohebiaeth a anfonir i’w gyfeiriad/chyfeiriad swyddogol o fewn 14 diwrnod o’i derbyn oni bai bod ganddo/ ganddi reswm da dros beidio â gwneud

·         rhaid i Aelod gwblhau'r holl gyrsiau hyfforddi gorfodol oni bai bod ganddynt reswm da dros beidio â gwneud

·         rhaid i Aelod lunio adroddiad blynyddol o'u gweithgareddau aelodau y mae'n rhaid ei gyflwyno i'r Pennaeth Gwasanaethau Democrataidd a gyhoeddwyd - nid oedd unrhyw ddarpariaeth ar gyfer cael rheswm da dros beidio â gwneud hyn

·         gosodir dyletswydd personol ar arweinwyr grwpiau gwleidyddol i gydweithredu â'r Pwyllgor Safonau a chymryd camau rhesymol i hyrwyddo a chynnal safonau uchel o ymddygiad gan aelodau eu grwpiau - rhaid i’r Pwyllgorau Safonau drefnu hyfforddiant i Arweinwyr Grwpiau a monitro eu cydymffurfiad â'r ddyletswydd hon.

Roedd y Bil Drafft yn awgrymu mecanwaith gorfodi ar gyfer torri rheolau fel a ganlyn -

·         gall unrhyw un wneud cwyn i'r Swyddog Monitro am achos lle mae’n bosibl fod Aelod wedi mynd yn groes i unrhyw un o’r dyletswyddau a nodir uchod, ac eithrio i lunio adroddiad blynyddol

·         rhaid i'r Swyddog Monitro gyfeirio unrhyw gŵyn a dderbynnir i Gadeirydd y Pwyllgor Safonau a gyda'i gilydd, rhaid iddynt benderfynu a ddylid ymchwilio i'r mater

·         os byddai Pennaeth y Gwasanaethau Democrataidd yn credu fod Aelod wedi torri'r ddyletswydd i lunio adroddiad blynyddol gallai ef / hi ei gyfeirio at y Swyddog Monitro a fyddai’n gorfod ymgynghori â Chadeirydd y Pwyllgor Safonau ynghylch yr angen i ymchwilio

·         os byddai ymchwiliad yn cael ei gynnal, mae'n rhaid darparu adroddiad i'r Pwyllgor Safonau gydag unrhyw argymhellion roedd y Swyddog Monitro yn teimlo a oedd yn briodol

·         os byddai’r Pwyllgor Safonau yn penderfynu bod Aelod wedi torri un o'r dyletswyddau gallai gyflwyno cerydd, a gwaharddiad neu waharddiad rhannol am hyd at chwe mis neu beidio â chymryd unrhyw gamau pellach.

Tynnwyd sylw'r Pwyllgor hefyd at ymateb y Cyngor i Ran 4 y Bil Drafft a oedd wedi'i atodi i'r adroddiad.  Yn fyr, roedd yr ymateb wedi'i fesur ac er bod aelodau wedi ymateb yn gadarnhaol i rai agweddau ar y Bil Drafft o ran llywodraethu, adolygiadau cyfoedion a rheoleiddio archwilio ac arolygu, roedd rhai elfennau yn rhy ragnodol, gan greu mwy o fiwrocratiaeth a chostau ar adeg o galedi ac roedd yna hefyd rai datganiadau anghyson.  Un rhwystredigaeth fawr oedd y diffyg diffiniad ynghylch beth fyddai rheswm da wrth orfodi'r dyletswyddau newydd a phryder o ran y mecanwaith gorfodi ar gyfer torri’r rheolau.  Roedd gan y cynigion y potensial o gynyddu llwyth gwaith y Swyddogion Monitro a’r Pwyllgorau Safonau yn sylweddol ac arwain at greu cyfundrefn safonau unigol y tu allan i ddarpariaethau'r Cod Ymddygiad.  Yn olaf, cyfeiriwyd at faterion eraill gan gynnwys trefniadau etholiadol yn ystod cyfnod pontio ac yn dilyn ad-drefnu llywodraeth leol.  Roedd disgwyl i gynghorau cymuned llai niferus, mwy o faint gyfateb yn agos â'r pwyllgorau ardal gymunedol.

Manteisiodd yr aelodau ar y cyfle i roi eglurhad ar feysydd penodol o'r Mesur Drafft gyda'r Swyddog Monitro a nododd agweddau cadarnhaol a meysydd a oedd yn peri pryder fel yr amlygwyd yn ymateb y Cyngor.  Canolbwyntiodd y drafodaeth ar y canlynol -

·         pe bai’r uno’n digwydd roedd y Cyngor yn parhau i fod o'r farn y dylai Sir Ddinbych uno â Chonwy.  Credai'r Cadeirydd y gellid gwneud achos cryf drwy ddadlau y byddai'r Gymraeg yn cael ei chefnogi’n well drwy greu tri awdurdod yn hytrach na dau yng Ngogledd Cymru fel y cyfeirir ato ar dudalen 10 y ddogfen ymgynghori

·         roedd yn bosibl y gellid cynnwys y diffiniad ynghylch beth fyddai’n cael ei ystyried yn rheswm da mewn canllawiau yn y dyfodol ac os nad oedd esboniad diffiniol byddai’n debyg o gael ei ddiffinio mewn cyfraith achosion yn y dyfodol

·         roedd rhai anghysondebau rhwng bwriad swyddogion a realiti darpariaethau drafft, fel gwe-ddarlledu’r Pwyllgorau Ardal Gymunedol

·         trafodwyd creu Pwyllgorau Ardal Gymunedol statudol ynghyd â'u grymoedd a’u cyfrifoldebau - roedd rhai cynghorwyr sir wedi mynegi pryder ynghylch yr hyn roeddent yn ystyried i fod yn erydu grymoedd awdurdodau lleol

·         ystyriwyd y cynnydd posibl yn llwyth gwaith y Pwyllgor Safonau a chadarnhaodd y Swyddog Monitro y byddai angen talu aelodau annibynnol am ddod i unrhyw gyfarfodydd ychwanegol

·         Mynegwyd pryderon y byddai’r gostyngiad yn nifer y cynghorau cymuned yn arwain at wneud cymunedau yn anghysbell ac yn atal unigolion rhag cynrychioli'r ardaloedd hynny, ac amlygwyd hefyd bwysigrwydd cadw asedau cymunedol presennol.  Fodd bynnag, nodwyd y gallai'r newid roi cyfle i ymgeiswyr gyda mwy o gymysgedd sgiliau a chymhwysedd

·         gallai'r gofyniad am glerc cymunedol gyda chymhwyster proffesiynol perthnasol beri baich ariannol sylweddol ar rai cynghorau cymuned ac nid oedd yn glir a fyddai'r hawliau taid yn berthnasol i glercod presennol nad oedd yn bodloni'r gofyniad newydd

·         tra'n cydnabod y rhesymeg y tu ôl i'r cyfyngiadau ariannol arfaethedig sydd i'w gosod ar yr awdurdodau sy’n uno mynegwyd pryderon y gallai fod yn rhwystr i awdurdodau lleol o ran darparu gwasanaethau - nodwyd y byddai arweiniad pellach ar y cyfyngiadau ariannol yn dilyn yn yr haf

·         trafododd yr amserlen ar gyfer creu’r ardaloedd llywodraeth leol newydd ynghyd â'r broses ar gyfer sefydlu cynghorau newydd a threfniadau pontio.  Nodwyd bod ystyriaeth yn cael ei rhoi i nifer priodol o gynghorwyr ar gyfer y cynghorau newydd.  Roedd rhywfaint o bryder y gallai'r amserlen chwe blynedd sy’n rhychwantu diwedd y cynghorau presennol a sefydlu rhai newydd fod yn rhwystr i ymgeiswyr posibl ac yn arwain at densiynau rhwng y rhai a etholwyd yn y gwahanol awdurdodau.  Yn ei ymateb roedd y Cyngor wedi mynegi pryder y byddai dau dymor tair blynedd yn cyfyngu ar allu’r naill Gyngor neu’r llall i fod yn uchelgeisiol a gwneud gwelliannau sylweddol i’w gwasanaethau.

Diolchodd y Cadeirydd i'r Swyddog Monitro am ei adroddiad cynhwysfawr a -

PENDERFYNWYD nodi cynnwys y Bil Drafft ac ymateb Y Cyngor i'r ymgynghoriad drafft a amlinellir yn Atodiad 3.