Eitem ar yr agenda

Ystyried adroddiad gan y Pennaeth Gwasanaethau Cyfreithiol, Adnoddau Dynol a Democrataidd (copi ynghlwm) ar y newidiadau a chynigion i ddiwygio fframwaith deddfwriaethol llywodraeth leol Cymru.

☻Roedd copi o adroddiad gan Rheolwr y Gwasanaethau Democrataidd (RhGD), ar y newidiadau a chynigion i ddiwygio fframwaith deddfwriaethol Llywodraeth Leol Cymru, wedi ei ddosbarthu gyda'r papurau ar gyfer y cyfarfod.

Cyflwynodd Rheolwr y Gwasanaethau Democrataidd yr adroddiad ac esboniodd fod Llywodraeth Cymru wedi bod yn adolygu sut y dylai'r llywodraeth leol yng Nghymru weithredu a gwneud cynigion gan gynnwys deddfwriaeth Papur Gwyn Grym i Bobl Leol, Deddf Llywodraeth Leol (Cymru) 2015 newydd ac ymgynghoriad drafft Mesur Llywodraeth Leol (Cymru). Eglurodd y RhGD fod yr adroddiad yn crynhoi rhai o'r materion allweddol o'r diwygiadau.

Roedd darpariaethau Deddf Llywodraeth Leol (Cymru) 2015 newydd, a oedd wedi cael ei gymeradwyo ar 25 Tachwedd 2015, yn caniatáu ar gyfer gwaith paratoadol i alluogi rhaglen o uno a diwygio llywodraeth leol a chynnwys darpariaethau ar gyfer uno cynnar gwirfoddol dau neu fwy o Siroedd neu Gynghorau Bwrdeistref Sirol erbyn Ebrill 2018. Roedd y Ddeddf yn diwygio Mesur Llywodraeth Leol (Cymru) 2011 o ran Panel Taliadau Annibynnol Cymru, a oedd yn gosod taliadau lwfans ar gyfer Aelodau, ac arolwg o Gynghorwyr ac ymgeiswyr aflwyddiannus, yn ogystal â Deddf Llywodraeth Leol (Democratiaeth) (Cymru) 2013 o ran arolygon etholiadol.  Mae dolen i Ddeddf 2015 wedi ei chynnwys yn yr adroddiad.

Roedd Llywodraeth Cymru wrthi’n ymgynghori ar Fesur drafft  Llywodraeth Leol (Cymru), gyda sylwadau i'w dychwelyd erbyn 15 Chwefror, 2016. Amcan y Mesur drafft oedd cwblhau'r rhaglen o uno awdurdodau lleol a nodi fframwaith ddeddfwriaethol newydd a diwygiedig  ar gyfer democratiaeth, atebolrwydd, perfformiad ac elfennau o gyllid awdurdodau lleol.  Byddai hefyd yn sefydlu Comisiwn Staff Gwasanaethau Cyhoeddus statudol.

Cyfeiriwyd at y diddordeb yn yr uno arfaethedig Cynghorau Sir a Bwrdeistref Sirol, a oedd wedi ei nodi yn Rhan 1 o'r Mesur Seneddol.  Hyd yn oed heb y cynigion hynny, byddai Rhannau 2 i 8 o'r Mesur arwain at y diwygiad mwyaf arwyddocaol o lywodraeth leol yng Nghymru ers Deddf Llywodraeth Leol 2000, a gyflwynodd y model gweithredol / craffu ar lywodraethu.  Roedd Atodiad 1 yn rhoi crynodeb o rai o'r prif bwyntiau.  Cafodd dolen i'r dogfennau ymgynghori llawn a chyfarwyddiadau ar sut i ymateb i gynigion Llywodraeth Cymru ei ddarparu.

Darparodd Rheolwr y Gwasanaethau Democrataidd grynodeb manwl o'r meysydd canlynol a oedd wedi'u cynnwys yn ei Gyflwyniad PowerPoint:-

·                 Ad-drefnu Llywodraeth Leol

·                 Dewis Cyngor Sir Ddinbych

·                 Llinell Amser

·                 Pwyllgor pontio

·                 Cyfranogiad y cyhoedd

·                 Pwyllgor Ardal Cymuned

·                 Mynediad i Gyfarfodydd

·                 Cymwysterau etholiadol

·                 Y Cabinet a'r Prif Weithredwr a Swyddogaethau

·                 Asedau

·                 Gwelliannau mewn Llywodraethu

·                 Cynghorau Cymuned

Darparodd y swyddogion yr ymatebion canlynol i faterion a chwestiynau a godwyd gan yr Aelodau:-

-               Mynegwyd pryderon, er bod Llywodraeth Cymru wedi argymell cyflwyno a defnyddio mynychu o bell, nid oeddent wedi mabwysiadu a defnyddio systemau o'r fath.  Eglurodd y RhGD fod yna broblemau technegol gyda defnyddio offer o'r fath.

-               Amlygodd y Cyng. W.L. Cowie yr agweddau negyddol o gyflwyno hyfforddiant gorfodol ar gyfer aelodau o'r cyhoedd sy'n ymgymryd â dyletswyddau ar sail wirfoddol.

-               Gofynnodd y Cyng. W.L. Cowie effaith penderfyniadau a wnaed yn y dyfodol, o ran Ad-drefnu Llywodraeth Leol, o ran gwaith y gwaith sy’n cael ei wneud sy'n cael ei wneud ar hyn o bryd.  Cadarnhaodd Rheolwr y Gwasanaethau Democrataidd nad oedd unrhyw benderfyniad wedi ei wneud mewn perthynas â'r cynlluniau at y dyfodol a'r map a fyddai’n cael ei fabwysiadu.  Cyfeiriodd at yr heriau sy'n wynebu'r Awdurdod yn y dyfodol, o ran y penderfyniadau sydd i'w gwneud a'r gwaith sydd i'w wneud gan yr Awdurdodau Cysgodol.  Cyfeiriodd y Cydlynydd Archwilio at benderfyniad y Pwyllgor Archwilio Partneriaethau i gymeradwyo'r gwaith sy'n cael ei wneud, rhwng Cynghorau Sir Ddinbych a Chonwy, i fwrw ymlaen â ffurfio Cyd-fwrdd Gwasanaethau Cyhoeddus.  Eglurodd y gallai unrhyw waith a wneir, a oedd yn gysylltiedig â'r Cynllun Corfforaethol ar y cyd, gael ei ddiwygio i gyd-fynd â chyflwyno unrhyw drefniadau amgen yn y dyfodol a gyflwynwyd gan Lywodraeth Cymru.

-               Mynegwyd pryderon ynghylch y posibilrwydd o ddyblygu gwaith, a darpariaeth adnoddau staffio, yn ystod y cyfnod o Gyngor Cysgodol.

-               Mynegodd y Cadeirydd bryder, a holodd y rhesymau, dros y methiant i egluro'r ffiniau Awdurdodau Lleol arfaethedig ar gyfer Gogledd Cymru yn y dyfodol.

Yn ystod y drafodaeth a ddilynodd, diolchodd y Cadeirydd i Reolwr y Gwasanaethau Democrataidd a’i staff am y wybodaeth a ddarparwyd.

PENDERFYNWYD – y dylid derbyn yr adroddiad a nodi’r wybodaeth a roddwyd.