Eitem ar yr agenda

I ystyried adroddiad gan y Prif Swyddog Cyllind (copi yn atodedig) sy’n tynnu sylw at rai o'r penderfyniadau ariannu a gymerwyd gan Lywodraeth Cymru yn y flwyddyn ddiwethaf a’u heffaith ar gynllunio ariannol y cyngor. 

                                                                             9.35 am – 10.10 am

Roedd adroddiad ar y cyd gan y Prif Swyddog Cyllid, a oedd yn tynnu sylw at rai o'r penderfyniadau ariannu a gymerwyd gan Lywodraeth Cymru yn y flwyddyn ddiwethaf ac yn amlinellu'r effaith ar gynllunio ariannol y Cyngor, wedi’i ddosbarthu gyda’r papurau ar gyfer y cyfarfod.

Amlygodd yr Aelod Arweiniol dros Gyllid, y Cynllun Corfforaethol a Pherfformiad, rai o benderfyniadau cyllido Llywodraeth Cymru yn y flwyddyn ddiwethaf a'u heffaith ar gynllunio ariannol y Cyngor.  Croesawodd y Cadeirydd Gyfarwyddwr Adnoddau Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru (CLlLC), Mr Jon Rae, i'r cyfarfod ar gyfer y drafodaeth ar yr adroddiad.  Eglurodd fod gwahoddiad wedi'i estyn i Weinidog Gwasanaethau Cyhoeddus Llywodraeth Cymru i fynychu'r cyfarfod ar gyfer y drafodaeth hon, fodd bynnag, roedd wedi gwrthod ac awgrymodd fod cynrychiolydd o CLlLC yn cael ei wahodd i fod yn bresennol.  Roedd enghreifftiau o newidiadau heb eu cynllunio, boed hynny’n gadarnhaol neu'n negyddol, sy’n effeithio ar y gweithgaredd a ariennir gan grant wedi’u cynnwys yn Atodiad 1.

Eglurwyd, yn ystod adegau caled, roedd yr anawsterau cynllunio ariannol a wynebwyd gan Sir Ddinbych wedi deillio o lefel yr ansicrwydd sydd ynghlwm wrth amcangyfrifon Grant Cynnal Refeniw dangosol Llywodraeth Cymru (LlC) ac roedd pa mor hwyr oedd rhai hysbysiadau cyllid grant wedi effeithio'n ddifrifol ar eu gallu i gynllunio a rheoli eu cyllideb mor effeithiol ag y byddent yn dymuno.  Nid oedd y broblem yn unigryw i Sir Ddinbych, roedd pryderon tebyg wedi eu codi gan holl Awdurdodau Lleol Cymru.

Gallai rhoi gwybod yn hwyr am ddyraniadau grant fod â goblygiadau pellgyrhaeddol ar Awdurdodau Lleol, yn dibynnu ar ddiben y grant, y gofynion archwilio / monitro sydd ynghlwm wrtho, neu a oedd cyflogi aelodau staff yn dibynnu ar wybod a fyddai’r ffrwd ariannu hwnnw yn parhau h.y. y Grant Cofnodi Symud Trwyddedu Anifeiliaid a restrir yn yr Atodiad i'r adroddiad.  Roedd nifer o grantiau yn y blynyddoedd diwethaf wedi eu dyfarnu o fewn wythnosau i ddiwedd y flwyddyn ariannol gyda gofyniad bod yr arian yn cael ei wario erbyn diwedd y flwyddyn ariannol, nid oedd amserlen mor fyr ar gyfer tendro a chaffael gwaith ac ati yn cyfateb i ddefnydd effeithiol ac effeithlon o adnoddau gwerthfawr.

Roedd anghysonderau’r drefn archwilio sy’n llywodraethu grantiau amrywiol hefyd yn bryder gan nad oedd gwerth rhai o'r grantiau yn gydlynol â'r gofynion archwilio a nodir ar eu cyfer.  Roedd Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru ar sawl achlysur wedi cyflwyno sylwadau i Lywodraeth Cymru, drwy’r Cyngor Partneriaeth ar gyfer Is-grŵp Cyllid Cymru, ar y sefyllfa anodd sy'n wynebu Awdurdodau Lleol yng Nghymru o ganlyniad i roi gwybod yn hwyr am y Grant Cynnal Refeniw ac arian grant.  Amcangyfrifwyd y gallai gweinyddiaeth y cyllid grant i gyd gyfateb i tua 10% o'i werth gwirioneddol a oedd i bob pwrpas yn golygu bod un rhan o ddeg o'r arian grant yn cael ei wario ar gostau gweinyddu.

Roedd yr Is-grŵp Cyllid, ar 9 Gorffennaf, 2015, wedi ailadroddodd ei bryderon i Lywodraeth Cymru.  Roedd Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru yn parhau i lobïo Llywodraeth Cymru ar y sail bod trefnau grant mewn rhannau eraill o'r DU wedi eu llacio’n sylweddol tra yng Nghymru roedd dros 50 o gynlluniau grant yn parhau i fod yn rhan o system ganolog, e.e. roedd yr Alban wedi diddymu pob un ond dau o'i grantiau a ddyrannwyd yn flynyddol, ac yn Lloegr roedd dwsin neu fwy o grantiau yn parhau i fodoli.

Yn ddiweddar roedd Gweinidogion Llywodraeth Cymru wedi dangos parodrwydd i gydgrynhoi nifer y grantiau a ddyfarnwyd ganddynt.   Er bod hwn yn gam cadarnhaol roedd yn cario risg fod cyfuno yn dod law yn llaw â gostyngiadau llym mewn gwerth ariannol grantiau yn y dyfodol. 

O ran amseriad y setliad nesaf, roedd y rhagolygon ar gyfer 2016/17 yn ymddangos i fod yn dynn iawn gan ei fod yn awr yn ymddangos yn debygol na fyddai Canghellor y DU yn gwneud ei ddatganiad Adolygiad Cynhwysfawr o Wariant tan 25 Tachwedd.  Byddai hyn yn achosi oedi o ran cyhoeddiad LlC ar ei gyllideb tan o leiaf y Nadolig neu'r flwyddyn newydd gyda'r cyhoeddiad Grant Cynnal Refeniw terfynol yn debygol o fod yn gynnar yn 2016, tua thri mis yn hwyrach nag arfer.  Byddai hyn yn effeithio ar osod y gyllideb ALl ar gyfer y flwyddyn ariannol nesaf ymhellach.

Eglurwyd y byddai'n ddefnyddiol i wahanol lefelau o lywodraethau weithio'n agos gyda'i gilydd i adeiladu lefel uchel o ymddiriedaeth a pharch gyda golwg ar ddad-bridiannu nifer o'r grantiau, a'u cynnwys yn setliad cyffredinol y Grant Cynnal Refeniw gyda sicrwydd disgwyliedig y byddai'r arian yn cael ei ddefnyddio ar gyfer eu dibenion a fwriadwyd.  Byddai hefyd yn ddefnyddiol iawn pe gallai Cymru fabwysiadu model fframwaith canlyniadau cenedlaethol, yn debyg i'r un a ddefnyddir yn yr Alban, lle roedd y llywodraeth genedlaethol yn caniatáu i ALlau osod eu blaenoriaethau eu hunain a defnyddio'r Grant Cynnal Refeniw ar gyfer y diben o’u cyflawni cyn belled â'u bod yn cyfrannu tuag at y gwaith o gyflawni'r canlyniadau cenedlaethol maes o law.

Roedd Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru ar hyn o bryd yn gweithio ar ddylanwadu ar faniffesto'r pleidiau gwleidyddol cyn etholiadau Cynulliad Cymru'r flwyddyn nesaf ar y sail nad yw datganoli yn dod i ben gyda datganoli pŵer gan Lywodraeth y DU i Lywodraeth Cymru, ond ei fod hefyd yn cynnwys ‘datganoli dwbl’ pwerau a hyblygrwydd i Awdurdodau Lleol ac i Gynghorau Tref a Chymuned.

Roedd yr Aelodau'n awyddus bod sylwadau yn cael eu gwneud i bob Aelod Cynulliad lleol ar y gost o weinyddu grantiau unigol o gymharu â'r canlyniadau gwirioneddol a gyflawnwyd o’u dyfarnu, a'r ffaith y gallai gwell gwerth am arian gael ei gyflawni pe gallai gwerth y grantiau hyn gael ei gynnwys yn y Grant Cynnal Refeniw. 

Yn dilyn trafodaeth fanwl gwnaeth y Pwyllgor:-

BENDERFYNU:-

(a)   bod Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru yn cyfleu sylwadau'r Pwyllgor uchod i Lywodraeth Cymru drwy’r Cyngor Partneriaeth ar gyfer Is-grŵp Cyllid Cymru; a

(b)   bod llythyr yn cael ei anfon at bob Aelod Cynulliad lleol yn cofrestru pryderon y Pwyllgor fel a amlinellir uchod.