Eitem ar yr agenda

Rhybudd o eitemau y dylid, ym marn y Cadeirydd, eu hystyried yn y cyfarfod fel materion brys yn unol ag Adran 100B(4) Deddf Llywodraeth Leol 1972.

 

Yn unol â gofynion Adran 100B(4) Deddf Llywodraeth Leol 1972, nododd y Cadeirydd ei fwriad i gynnwys y mater canlynol i’w drafod oherwydd bod angen rhoi sylw brys iddo o dan ddarpariaethau Rhan II:-

 

1.       Gweithrediad Cychwynnol y Polisi Cymhwyster Cludiant o’r Cartref i’r Ysgol:-

 

Mewn ymateb i'r nifer o ymholiadau a chwynion a godwyd gydag Aelodau Etholedig lleol, yn ystod gwyliau haf yr ysgolion, ac ers dechrau’r flwyddyn ysgol newydd, roedd y Grŵp Cadeiryddion ac Is-gadeiryddion Archwilio wedi dweud wrth y Pwyllgor i ystyried y mater hwn fel eitem busnes brys yn y cyfarfod. 

 

Pwysleisiodd y Cadeirydd na fyddai'r Pwyllgor yn edrych ar achosion unigol neu fannau codi penodol, ond yn canolbwyntio ar yr egwyddor y tu ôl i'r polisi a'i weithrediad cychwynnol. 

 

Cyflwynodd y Pennaeth Cwsmeriaid a Chymorth Addysg yr adroddiad ac amlinellodd y cefndir i weithredu'r polisi.  Eglurodd bod y Gwasanaeth wedi cyflwyno’r polisi cludiant ysgol fel dewis arbedion posibl o fis Medi 2016 i Weithdy Rhyddid a Hyblygrwydd yn ystod 2014. 

 

Roedd Aelodau Etholedig, wrth sylweddoli faint o arbedion posibl sy'n gysylltiedig â'r gyllideb hon, yn y rhanbarth o £300K, wedi cyfarwyddo swyddogion i weithio tuag at weithredu'r polisi o fis Medi, 2015 gyda'r bwriad o ddiogelu’r Gwasanaeth Addysg ei hun rhag toriadau llym yn 2015/16.  Roedd y penderfyniad hwn wedi golygu bod angen bodloni rhai terfynau amser tyn er mwyn cyhoeddi'r newidiadau polisi arfaethedig o fewn y gofynion statudol o 11 mis cyn ei weithredu. 

 

Cyn i'r Cabinet gymeradwyo'r ‘Polisi Cymhwyster Cludiant o'r Cartref i’r Ysgol’ ar 30 Medi, 2014, roedd llythyr wedi ei anfon at rieni a oedd yn debygol o gael eu heffeithio i dynnu eu sylw at y posibilrwydd o gyflwyno polisi o'r fath.  Roedd y polisi drafft wedi ei ystyried gan y Pwyllgor Archwilio Cymunedau ar 11 Medi, 2014 a gan y Cyngor Sir ar 9 Medi, 2014.  Yn dilyn penderfyniad y Cabinet a chyhoeddi’r polisi ym mis Hydref, 2014 anfonwyd copi i bob ysgol.  Ym mis Mai, 2015 cafodd yr holl rieni a oedd wedi gwneud cais am gludiant ysgol ar gyfer eu plant lythyr yn rhoi gwybod iddynt am y penderfyniad i weithredu’r polisi yn llym o fis Medi 2015, a dywedwyd y byddai cyswllt pellach â nhw gyda rhestr o fannau codi dynodedig ar draws y sir.  Roedd nifer uchel o rieni wedi ffonio'r Cyngor am y polisi newydd ac er eu bod yn cydnabod y byddai ei weithredu yn achosi anghyfleustra iddynt roedd nifer wedi gwneud sylwadau eu bod wedi synnu o gael ‘gwasanaeth o ddrws i ddrws’ i ddechrau. 

 

Pwysleisiodd Swyddogion fod yr Aelodau wedi penderfynu bod y polisi yn cael ei weithredu ar gyfer plant ysgol uwchradd yn y Sir yn unig.  Roedd cludiant ysgol yng Nghymru yn cael ei lywodraethu gan y Mesur Teithio gan Ddysgwyr (Cymru) a oedd yn nodi i bob pwrpas fod gan Awdurdod Lleol ddyletswydd i wneud trefniadau teithio rhesymol i hwyluso taith plentyn i ysgol uwchradd os oeddent yn byw dair milltir neu fwy o'r ysgol addas agosaf.  Nid oedd y Mesur yn nodi ei bod yn ddyletswydd ar yr awdurdod lleol i ddarparu cludiant o gartref y plentyn i'r ysgol addas agosaf.  Cyfrifoldeb y rhieni/gwarcheidwaid oedd gwneud yn siŵr bod y plentyn yn cyrraedd y man codi.  I ddangos y pwynt hwn nododd y Pennaeth Gwasanaethau Cyfreithiol achos a aeth i'r Uchel Lys (RV Devon County Council exparte George 1988) lle roedd penderfyniad y Cyngor i beidio â darparu cludiant ysgol i blentyn 8 oed a oedd yn byw mewn ardal wledig, 2.8 milltir o'r ysgol ac a oedd yn gorfod teithio i'r ysgol ar hyd ffordd gul heb olau, wedi ei gadarnhau.

 

Roedd y rhestr o fannau dynodedig arfaethedig wedi ei dosbarthu i Gynghorwyr ar 3 Gorffennaf ac wedi’i thrafod mewn sesiwn briffio’r Cyngor ar 7 Gorffennaf, 2015, ac yn dilyn newidiadau a awgrymwyd yn y cyfarfod hwnnw anfonwyd llythyrau at bob rhiant yn ystod yr wythnos yn dechrau 10 Awst i roi gwybod iddynt am y man casglu ar gyfer eu plentyn (plant).  Roedd nifer digon uchel o ymholiadau wedi dod i law yn dilyn yr hysbysiad hwn ac roedd swyddogion wedi gweithio gyda rhieni i geisio datrys problemau.  Dim ond pan ddechreuodd y flwyddyn ysgol newydd y daeth yn amlwg bod rhai plant wedi bod yn defnyddio cludiant i'r ysgol er nad oedd eu rhieni/gwarcheidwaid erioed wedi gwneud cais am gludiant yn y lle cyntaf.   Oherwydd hyn, ni chysylltwyd â hwy cyn gweithredu’r polisi gan nad oeddent wedi eu rhestru ar y gronfa ddata cludiant ysgol.  Roedd hyn wedi achosi ymholiadau ychwanegol.

 

Ers gweithredu’r polisi roedd rhai rhieni eisoes wedi gweithio gyda'i gilydd i gomisiynu eu gwasanaeth tacsi eu hunain i gael y plant i'r man codi dynodedig, tra bod eraill yn cymryd eu tro i fynd â'r plant i'r man codi.

 

Wrth ymateb i gwestiynau'r swyddogion, gwnaeth Aelodau:-

 

·                 amlinellu dyletswydd y Cyngor i addysgu plant oedran ysgol statudol yn y Sir a chyfrifoldebau rhieni o ran sicrhau bod eu plant yn gallu cael mynediad i'r addysg a gynigir;

·                 cadarnhau bod yr holl fannau codi newydd wedi bod yn destun asesiad risg iechyd a diogelwch cyn cael eu hystyried yn addas.  Byddai unrhyw fannau codi newydd posibl yn y dyfodol yn destun yr un lefel o brofion asesu risg;

·                 dangos y diffiniad o ‘lwybrau peryglus’ a sut y mae ei weithredu i ddisgyblion sy'n byw llai na 3 milltir o'r ysgol addas agosaf yn wahanol ar gyfer plant sy'n byw mwy na 3 milltir o'u hysgol addas agosaf ond llai na 3 milltir o'u man codi dynodedig ar gyfer cludiant ysgol;

·                 cadarnhau bod cymeradwyaeth y polisi wedi bod drwy'r broses ddemocrataidd yn sesiynau agored y gwahanol bwyllgorau, yr unig agwedd a oedd wedi mynd drwy broses Briffio’r Cyngor oedd rhannu mannau codi dynodedig arfaethedig ar gyfer y diben o geisio barn a safbwyntiau aelodau lleol arnynt.  Er bod y polisi wedi ei gymeradwyo gan y Cabinet, yn unol â'i bwerau gweithredol, roedd toriad y gyllideb ei hun wedi ei gymeradwyo gan y Cyngor Sir pan wnaeth osod cyllideb y Cyngor ar gyfer 2015/16;

·                 rhoi gwybod bod y tâl am gludiant ysgol rhatach i ysgol o'u dewis, nad oedd yn ysgol addas agosaf iddynt, yn £50 y tymor.  Byddai plentyn yn cael caniatâd i ddefnyddio teithio rhatach ar fws os oedd seddi ‘gwag’ ar fws yn unig.  Er bod rhai bysiau fel pe bai ganddynt seddau dros ben ar rai dyddiau, barnwyd bod y seddi hynny ar gael i ddisgyblion sy'n gymwys i gael cludiant ysgol am ddim sy’n mynychu eu hysgol addas agosaf.  Os nad oedd y plant hynny yn defnyddio'r cludiant a ddarperir ar bob adeg ni allai eu ‘seddi’ gael eu dyrannu i deithwyr rhatach;

·                 dweud na allai teithio rhatach gael ei gynnig i ddisgyblion a all fod eisiau ei ddefnyddio nes bod y disgyblion i gyd wedi ymgartrefu yn eu hysgolion, ac roedd yr Awdurdod yn gwybod yn union faint o blant oedd yn defnyddio'r cludiant am ddim a gynigir iddynt i'w hysgol addas agosaf;

·                  cadarnhau na allai unrhyw fanteision gael eu rhagweld o gynnig dewis optio i mewn / optio allan o gynllun cludiant ysgol am ddim i'r ysgol addas agosaf, gan y byddai'r mwyafrif yn optio i mewn hyd yn oed os byddent dim ond yn defnyddio’r cludiant sydd ar gael ar yr adegau prin y byddent ei angen;

·                 cynghori bod y defnydd o gludiant am ddim yn cael ei adolygu'n rheolaidd a bod dulliau cludiant yn cael eu haddasu os oes angen.  Fodd bynnag, ni allai'r Cyngor gomisiynu bysiau mwy o faint ar sail y nifer o deithwyr rhatach ar lwybr, gallai hynny gael ei wneud yn seiliedig ar nifer y disgyblion cymwys sy'n mynychu eu hysgol addas agosaf yn unig ac sydd felly â hawl i gludiant am ddim;

·                 cadarnhau mai’r cyfnod rhybudd o dynnu allan ar gyfer teithio rhatach yw un tymor ysgol;

·                 dweud mai’r ‘ysgol addas agosaf’ fyddai naill ai ysgol gymunedol, ysgol sy’n darparu addysg drwy gyfrwng y Gymraeg neu ysgol ffydd, yn dibynnu ar ddewis rhieni;

·                 cadarnhau lle bo hynny'n briodol bod y Cyngor yn cyfuno contractau gwasanaeth ac ysgolion i gyfuno llwythi (ar gyfer dysgwyr uwchradd yn unig) ac nad oedd unrhyw bryderon diogelwch gyda'r trefniant hwn;

·                 sicrhau’r aelodau na fyddai staff wedi dweud wrth unrhyw riant neu warcheidwad y dylai plentyn gerdded i'r man codi dynodedig, byddent wedi dweud wrthynt mai cyfrifoldeb y rhiant / gwarcheidwad oedd sicrhau eu bod yn cyrraedd y man codi dynodedig i gael mynediad i’r cludiant am ddim;

·                 dweud p'un a yw'r polisi yn cael ei weithredu ym mis Medi 2015 neu 2016, y byddai’r materion a ddaw i'r amlwg yn ystod ei weithrediad yn debyg iawn;

·                 dweud wrth Aelodau pe bai'r Cyngor yn awyddus i droi'n ôl at y polisi blaenorol y gellir gwneud hynny, ond byddai angen i’r arbedion £300K a fyddai'n cael eu gwireddu gan ei weithredu ddod o rywle arall yng nghyllideb y Gwasanaeth Addysg;

·                  cadarnhau bod swyddogion yn edrych ar bob ymholiad neu gŵyn unigol a dderbyniwyd ac yn gweithio gyda rhieni i geisio eu datrys.  Roeddent hyd yn oed yn ceisio hwyluso darparu gwasanaeth tacsi ar gyfer grwpiau o rieni a oedd yn barod i dalu am y gwasanaeth er mwyn sicrhau bod eu plant yn cyrraedd yn brydlon ac yn ddiogel yn eu mannau codi dynodedig;

·                 egluro bod pob achos unigol yn cael ei farnu ôl ei rinweddau/amgylchiadau ei hun.  Os bydd rhieni unigol o'r farn nad oedd y penderfyniad i beidio â darparu cludiant o’r cartref i’r ysgol am ddim ar gyfer eu plentyn (plant) wedi ei gyfiawnhau roedd ganddynt hawl i apelio i'r Pennaeth Addysg.   Os byddai’r apêl yn cael ei gwrthod gallent ddefnyddio proses gwynion y Cyngor, mynd at Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus Cymru neu yn y pen draw gallent ofyn am Adolygiad Barnwrol;

·                  rhoi sicrwydd i Aelodau bod pob ymholiad/cwyn yn cael ei ystyried ar sail unigol a bod pob cam posibl yn cael ei gymryd gan swyddogion i sicrhau ateb boddhaol.

 

Ar ddiwedd y drafodaeth diolchodd y Cadeirydd i'r Aelodau a'r swyddogion am drafodaeth agored a didwyll.  Wrth grynhoi gofynnodd fod yr Aelodau'n cael dolenni i'r llwybr o drafodaeth/penderfyniadau mewn perthynas â chymeradwyo a gweithredu'r polisi.  Roedd yn croesawu parodrwydd a pha mor agored oedd y Gwasanaeth i weithio gyda rhieni/gwarcheidwaid gyda golwg ar ddelio â phob ymholiad unigol yn ôl ei rinweddau ei hun ac i ddatrys materion heb eu datrys.  Awgrymodd hefyd y gallai fod yn ddefnyddiol pe gellid cyfleu gwybodaeth am y polisi teithio rhatach i’r holl aelodau etholedig er mwyn iddynt allu cyfeirio ati pe baent yn derbyn ymholiadau gan breswylwyr, a phe gellid darparu darlun ar gyfer y rheol 2/3 milltir gan ei fod yn ymwneud â llwybr ‘peryglus’.

 

PENDERFYNWYD – yn amodol ar y sylwadau uchod, fod y Pwyllgor yn: - 

 

(a)            derbyn y wybodaeth a gafwyd o ran gweithrediad cychwynnol y Polisi Cymhwyster Cludiant o’r Cartref i’r Ysgol o 2015, a:

(b)            gofyn am gyflwyno adroddiad pellach i'r Pwyllgor ym mis Tachwedd, 2015 i adolygu gweithrediad y Polisi a manylu ar y mesurau a gymerwyd i ddatrys materion a godwyd yn ystod cyfnod cychwynnol ei weithredu.

 

Cytunodd y Pwyllgor fod Eitem 7 ar y Rhaglen “Adroddiad Cynnydd Proffilio Grŵp Cymunedol” yn cael ei ystyried yn y fan hon yn y cyfarfod.