Eitem ar yr agenda

Ystyried adroddiad  gan y Cynghorydd Julian Thompson-Hill, Aelod Arweiniol Cyllid ac Asedau (copi ynghlwm) yn ceisio cymeradwyaeth strategaeth ar gyfer yr Ystâd Amaethyddol ar gyfer y dyfodol.

PENDERFYNWYD bod y Cabinet yn -

(a)       cymeradwyo strategaeth yr Ystâd Amaethyddol yn y dyfodol fel y manylir yn Atodiad 1 gyda’r adroddiad yn amodol ar eglurhad ym mharagraff 4.2 o'r strategaeth y bydd y gwarediad yn cael ei ystyried i fod yn briodol lle canfyddir ei fod y dewis mwyaf manteisiol yn economaidd i'r Cyngor yn dilyn gwerthusiad defnyddiau posibl eraill o'r tir gan y Cyngor, ac ystyried yr holl amgylchiadau perthnasol ar adeg y gwarediad arfaethedig;

(b)       Pwysleisio’r angen i waredu unrhyw fferm gael ei ystyried ar y telerau mwyaf manteisiol yn economaidd i'r Cyngor gan ystyried yr holl amgylchiadau sy'n ymwneud ar adeg y gwarediad arfaethedig, ac

(c)        yn ofynnol i swyddogion symud ymlaen gyda thrafodaethau y cyfeirir atynt ym mharagraff 2.10 o'r strategaeth ar gyfer darparu profiad ymarferol i newydd-ddyfodiaid i'r diwydiant ffermio ac adrodd yn ôl i'r Cabinet o fewn y chwe mis nesaf.

Cyflwynodd y Cynghorydd Julian Thompson-Hill y strategaeth yn y dyfodol ar gyfer yr Ystâd Amaethyddol i'w chymeradwyo.  Rhoddodd beth cefndir i'r adroddiad a'r gwaith a wnaed i lywio'r strategaeth ddiwygiedig, gan gynnwys yr ymgynghori a oedd wedi cael ei wneud.  Roedd y Pwyllgor Archwilio Perfformiad wedi ystyried y strategaeth ddrafft ac yn ei hargymell i'r Cabinet i'w chymeradwyo.

I grynhoi, nid oedd gan y Cyngor yr adnoddau bellach i gefnogi'r Ystâd Amaethyddol yn ei ffurf bresennol a byddai’r strategaeth arfaethedig yn cael gwared ar atebolrwydd cynnal a chadw a rheoli beichus, ac yn sicrhau mwy o effeithlonrwydd o adnoddau'r Cyngor wrth liniaru effaith y toriadau mewn meysydd corfforaethol.  Fe wnaeth y strategaeth gynnig gwarediad a reolir o ddaliadau amaethyddol gyda thenantiaid yn cael y dewis cyntaf i brynu.  Byddai unrhyw ddaliadau neu dir sy’n cael eu hildio'n cael eu gwerthu ar y farchnad agored i wireddu derbyniadau cyfalaf.   Byddai’r holl werthiannau fel daliadau amaethyddol, gyda’r cyfamodau priodol a chytundebau gorswm yn rhan o’r gwerthiant.

Trafododd y Cabinet rinweddau'r strategaeth arfaethedig yn helaeth gan gydnabod nad oedd yr ystâd amaethyddol bellach yn cyflawni ei diben o ddarparu cyfleoedd i newydd-ddyfodiaid i'r diwydiant ffermio.  Er eu bod yn cefnogi'r strategaeth mewn egwyddor, ceisiodd aelodau gael sicrwydd ynghylch y manylion o waredu i denantiaid presennol i sicrhau'r gwerth gorau am arian, ac mewn achosion o feddiant gwag, bod defnyddiau posibl eraill o'r tir yn cael eu hystyried er mwyn canfod y dewis mwyaf manteisiol yn economaidd.  Cafodd y defnydd priodol o gyfamodau ac adfachu darpariaethau hefyd eu hamlygu er mwyn diogelu buddiannau'r Cyngor yn y dyfodol.  Roedd y Cabinet yn arbennig o awyddus bod y gwaith arfaethedig gyda cholegau lleol, i hwyluso atebion mwy ymarferol i anghenion hyfforddi, yn symud ei flaen yn unol â'r hyn y mae sefydliadau eraill wedi bod yn ei wneud, lle’r oedd newydd-ddyfodiaid i'r diwydiant yn cael cyfle i redeg fferm am flwyddyn i ennill profiad gwerthfawr ymarferol a rheolaethol ond pwysleisiwyd y dylai perchnogaeth ystâd y fferm gael ei chadw gan y Cyngor yn yr amgylchiadau hynny.  Atgoffodd y Cynghorydd Eryl Williams yr aelodau bod rhai ffermydd wedi cael eu rhoi yn rhodd i'r Cyngor i ddiogelu dyfodol amaethyddiaeth, a dylid anrhydeddu’r bwriadau hynny.  Roedd yn cefnogi edrych ar yr hyn roedd sefydliadau eraill wedi'i wneud fel modd o ddarparu cyfleoedd i newydd-ddyfodiaid i ffermio.

Darparwyd yr ymatebion canlynol i gwestiynau a materion a godwyd -

·        roedd trafodaethau'n parhau ynghylch darparu gwell cyfleoedd ymarferol i newydd-ddyfodiaid i ffermio a byddai barn aelodau wedi hynny yn cael ei hystyried yn ystod y trafodaethau hynny

·        byddai angen trafod gwerthiannau i denantiaid presennol, gan gymryd i ystyriaeth gwerth y farchnad o’r meddiant gwag a gwerth buddsoddiad y denantiaeth, a byddai trosglwyddo tir i denantiaid presennol yn cael ei wirio’n annibynnol er mwyn sicrhau’r gwerth gorau i'r Cyngor a'i thrigolion

·        yn dilyn diwedd tenantiaeth, byddai gwerthiant yn seiliedig ar werth presennol y farchnad meddiant gwag

·        byddai gwaredu’n cael ei wneud yn unol â chynllun dirprwyo’r Cyngor i swyddogion/Aelod Arweiniol/Cabinet yn ddibynnol ar werth y daliad

·        er mwyn gweithredu 'rhenti marchnad', roedd yn rhaid i ystâd y fferm fod mewn 'cyflwr y farchnad' ac er bod rhenti wedi cynyddu i ffermydd yn amodol ar fuddsoddiad, nid oedd gan y Cyngor yr adnoddau i gefnogi'r ystâd gyfan

·        derbyniwyd na fydd pob tenant mewn sefyllfa i brynu eu daliad, fodd bynnag, nodwyd na ellid cymryd yn ganiataol y gallai tenantiaid adnewyddu tenantiaeth yn awtomatig, ac roeddent yn destun cytundeb cyfreithiol gyda dyddiad terfyn

·        roedd rhywfaint o wybodaeth gefndir am ystadau amaethyddol yng Nghymru sy'n eiddo i’r cyhoedd wedi’i chasglu ar ran Fforwm Gwledig Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, a chadarnhawyd bod y trafodaethau a oedd yn hysbysu'r gwaith hwnnw wedi’i ystyried gan y Gweithgor Ystadau Amaethyddol fel rhan o'r broses adolygu – roedd y Cynghorydd Huw Jones yn cynrychioli’r Cyngor yn y Fforwm hwnnw ac fe gynigiodd ddarparu'r wybodaeth honno i'r aelodau ar gais

·        mynegwyd pryderon ynghylch y diffyg ymateb i'r ymgynghoriad gan randdeiliaid, a rhoddwyd eglurhad o ran yr amserlenni, y derbynwyr a chynnwys y llythyrau a anfonwyd

·        cadarnhaodd y gellid ystyried opsiynau masnachol eraill ar gyfer daliadau wrth iddynt ddod yn wag er mwyn sicrhau gwerth gorau - fodd bynnag, roedd y rhan fwyaf o ddaliadau y tu allan i'r ffin ddatblygu, felly byddai’n debygol o barhau’n amaethyddol

·        wrth ymateb i sefyllfaoedd a ddarparwyd gan aelodau ynghylch defnydd tir posibl gan ddarpar brynwyr a thenantiaid presennol ar gyfer gweithgareddau amrywiol, cadarnhaodd y swyddogion y gallai cytundebau cyfamod a gorswm gael eu cymhwyso i werthu daliadau amaethyddol - fodd bynnag byddai rhagor o gyfyngiadau a osodir ar werthiant yn effeithio ar werth y gwerthiant, ac roedd angen ystyried bob daliad yn unigol, gan ystyried eu hamgylchiadau penodol i sicrhau gwerth gorau

·        rhoddwyd yr wybodaeth ariannol ofynnol am werth yr ystâd amaethyddol a gwariant cyfalaf amcangyfrifedig, a rhoddwyd sicrwydd bod tenantiaethau fferm yn destun monitro rheolaidd.

Yn sgil y drafodaeth, cytunodd yr aelodau ar newidiadau i'r argymhellion, er mwyn adlewyrchu'r bwriad yn well i ystyried gwarediadau ar y telerau mwyaf manteisiol yn economaidd, er mwyn sicrhau gwerth gorau i'r Cyngor ac i archwilio defnyddiau posibl eraill o dir ar gyfer tenantiaethau sy’n dod i ben.  Roedd yr Aelodau hefyd yn awyddus i symud ymlaen at ganlyniad cadarnhaol ar y cynnig i weithio gyda cholegau lleol o ran hyfforddi newydd-ddyfodiaid i ffermio a chael adroddiad yn ôl ar hynny.

PENDERFYNWYD - bod y Cabinet yn -

(a)       cymeradwyo strategaeth y dyfodol o’r Ystâd Amaethyddol fel y manylir yn Atodiad 1 i'r adroddiad yn amodol ar eglurhad ym mharagraff 4.2 o'r strategaeth, y bydd gwarediad ond yn cael ei ystyried i fod yn briodol lle caiff ei ystyried fel y dewis mwyaf manteisiol yn economaidd i'r Cyngor yn dilyn gwerthusiad o ddefnyddiau posibl eraill o'r tir gan y Cyngor, a chan ystyried yr holl amgylchiadau sy'n berthnasol ar adeg y gwerthiant arfaethedig;

(b)       pwysleisio'r angen bod unrhyw werthiant o fferm i'w ystyried ar y telerau mwyaf manteisiol yn economaidd i'r Cyngor gan ystyried yr holl amgylchiadau sy'n berthnasol ar adeg y gwerthiant arfaethedig, a

(c)        ei gwneud yn ofynnol i swyddogion symud ymlaen â thrafodaethau y cyfeirir atynt ym mharagraff 2.10 o'r strategaeth ar gyfer darparu profiad ymarferol i newydd-ddyfodiaid i'r diwydiant ffermio, ac adrodd yn ôl i'r Cabinet o fewn y chwe mis nesaf.