Eitem ar yr agenda

I ystyried adroddiad gan y Swyddog Monitro (copi ynghlwm) ar gynnig gan Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus Cymru i gyflwyno Prawf Budd y Cyhoedd newydd wrth ystyried a ddylid ymchwilio i honiadau bod Aelod Etholedig wedi torri'r Cod Ymddygiad.

Roedd copi o adroddiad gan y Swyddog Monitro (MO) ar y cynnig gan Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus Cymru (PSOW) i gyflwyno Prawf Lles y Cyhoedd newydd wrth ystyried a ddylid ymchwilio i honiadau bod Aelod Etholedig wedi torri'r Cod Ymddygiad.

Ceisiwyd safbwyntiau’r Pwyllgor ar y papur trafod a gynhyrchwyd gan y PSOW, Atodiad 1, ar gynnig ei fod yn cyflwyno prawf ychwanegol wrth ystyried a ddylid ymchwilio i gŵyn a wnaed iddo fod aelod wedi torri'r Cod Ymddygiad.  Mae swyddfa'r PSOW ers nifer o flynyddoedd wedi cymhwyso prawf dau gam wrth ystyried a ddylid ymchwilio i doriad honedig Cod Ymddygiad gan Aelod.

Y cam cyntaf fyddai sefydlu a oedd tystiolaeth bod torri'r Cod wedi digwydd mewn gwirionedd.  Yr ail gam yw ystyried a fyddai'r toriad honedig, os profir, yn debygol o arwain at osod sancsiwn gan Bwyllgor Safonau neu Banel Dyfarnu Cymru.  Wrth ystyried y tebygolrwydd o sancsiwn yn cael ei osod, byddai swyddfa'r PSOW yn ystyried yr achosion sydd wedi cael eu hystyried gan Bwyllgorau Safonau ledled Cymru a'r camau mae’r pwyllgorau hynny wedi eu cymryd.

Roedd y PSOW yn pryderu am nifer y cwynion lefel isel a dderbyniwyd gan ei swyddfa ac roedd yn ceisio cyflwyno prawf ychwanegol a fyddai'n ystyried a oes angen ymchwiliad neu atgyfeiriad at Bwyllgor Safonau neu Banel Dyfarnu er budd y cyhoedd.  Mae'r Ombwdsmon yn ei gwneud yn glir yn y papur ynghlwm fel Atodiad 1 ei fod yn gweld ei rôl fel ymchwilio i achosion difrifol er mwyn cynnal hyder y cyhoedd mewn safonau mewn bywyd cyhoeddus.  Ni fyddai’n agor ymchwiliad oni bai ei fod o'r farn ei bod yn gymesur i wneud hynny, o ystyried amgylchiadau'r tor-rheol honedig.

          Wrth benderfynu a oedd ymchwiliad er lles y cyhoedd, byddai’r Ombwdsmon yn ystyried nifer o ffactorau sy'n cael eu nodi yn Atodiad 1. Ni fyddai pob un o'r ffactorau hyn yn berthnasol ym mhob achos a byddai’r pwysau a roddir i bob un yn dibynnu ar amgylchiadau pob achos.  Roedd y PSOW yn ei gwneud yn glir mewn cyfnod o lai o adnoddau y byddai’n rhaid iddo flaenoriaethu'r materion y byddai ei swyddfa yn ymchwilio iddynt, ac mae’n bosibl na fyddai’n briodol mwyach i ddefnyddio adnoddau ar gyfer ymchwilio i gwynion lefel isel. Yn ogystal, byddai'n ystyried a ddylid parhau â'r arfer o gyfeirio’r achosion hynny, er y gall fod tystiolaeth o dorri y penderfynodd ymchwilio iddo, i MO Lleol ei ymchwilio oherwydd yr ail gam o’i brawf cyfredol.  Gofynnwyd am farn yr aelodau ar y pwynt hwn hefyd.

Cadarnhaodd yr MO y perygl, os byddai Prawf Lles y Cyhoedd y PCSO yn cael ei gymhwyso ar lefel trothwy rhy uchel, y gallai fod posibilrwydd o dorri'r Cod Ymddygiad a ddylai fod yn destun sancsiwn heb gael ei ymchwilio.

Deallodd y Cadeirydd y rhesymeg y tu ôl i'r bwriad i gyflwyno prawf lles y cyhoedd.   Fodd bynnag, awgrymodd y gallai'r broses wanhau’r Cod Ymddygiad ac y gallai canfyddiad y cyhoedd o ymagwedd o'r fath at ymchwiliadau leihau hyder yn y broses ddemocrataidd, os cyflwynwyd yn unig ar sail yr adnoddau sydd ar gael.  Awgrymodd y Cadeirydd y gallai pwrpas y Pwyllgor Safonau, fel mecanwaith i ddelio â chwynion lefel isel, fodloni achwynwyr bod eu cwynion wedi cael eu hystyried.

 Amlinellodd yr MO y broses tri cham cyfredol ac eglurodd y gallai’r cyfle i ddelio â chwynion yn lleol gael ei symud hefyd, a oedd yn codi pryderon nad oedd sefyllfaoedd yn cael symud i’r cam nesaf.  Roedd y Cynghorydd D.E. Jones wedi cyfeirio at bwysigrwydd yr ystyriaeth a roddwyd i ddifrifoldeb torri'r Cod Ymddygiad wrth benderfynu ar yr angen am weithredu pellach.

Cytunodd yr Aelodau o'r Pwyllgor â'r farn a fynegwyd gan y Cadeirydd, bod yr ymateb i'r PSOW yn egluro bod y Pwyllgor Safonau yn deall y rheswm dros y bwriad i gyflwyno prawf lles y cyhoedd.  Fodd bynnag, teimlwyd pe bai'r unig reswm dros beidio â chynnal ymchwiliad oedd oherwydd prawf lles y cyhoedd, yna yn yr amgylchiadau hynny dylid cyfeirio’r mater at yr MO lleol perthnasol ar gyfer ymgynghori â'r Pwyllgor Safonau perthnasol.

Eglurodd yr MO nad oedd y mater o gyfeirio Aelodau yn erbyn achosion Aelodau ar gyfer datrysiad lleol wedi bod yn broblem yn Sir Ddinbych, ond wedi bod o fudd mewn Awdurdodau Lleol eraill.  O ran pa mor fuddiol yw’r system o gynnig achosion a oedd ym marn yr Ombwdsmon yn annhebygol o ddenu sancsiwn ar gyfer ymchwiliad lleol, eglurodd yr MO bod y farn ar y mater hwn yn rhanedig.  Fodd bynnag, roedd yn teimlo ei bod yn ddefnyddiol cael yr hyblygrwydd ar yr amod nad oedd disgwyl yn awtomatig i MO ymchwilio i'r holl faterion.

Mewn ymateb i gwestiwn gan y Cynghorydd D.E. Jones, rhoddodd yr MO fanylion am sut y byddai'r PSOW yn ystyried tystiolaeth o ymddygiad tebyg ar ran Aelod, yn dibynnu ar natur y gŵyn a gafwyd, fel y cyfeirir ato ym mharagraff 6 ar dudalen 3 o'r adroddiad.

Yn ystod y drafodaeth a ddilynodd, mynegodd y Pwyllgor ei gefnogaeth i'r cynnig ar Dudalen 21. (4) mewn perthynas â’r hyn a wnaed yn erbyn y gwleidyddion hynny sy'n torri eu cod ymddygiad drwy wneud cwynion blinderus.

Yn dilyn trafodaeth bellach:-

PENDERFYNWYD -bod y Pwyllgor Safonau: -

(a)            yn nodi cyflwyniad arfaethedig Prawf Lles y Cyhoedd fel y nodir yn y papur a dderbyniwyd gan yr Ombwdsmon ynghlwm fel Atodiad 1 i'r adroddiad hwn, ac

(b)            yn gofyn bod y Swyddog Monitro yn cyfleu’r farn a fynedig gan y Pwyllgor i'r Ombwdsmon ar y materion a ystyriwyd.

  (G. Williams i weithredu ar hyn)