Eitem ar yr agenda

Ystyried adroddiad gan y Prif Weithredwr (copi ynghlwm) sy’n gofyn i Aelodau ddarparu asesiad strategol o'r opsiynau o fewn y Papur Gwyn (Diwygio Llywodraeth Leol). Gofynnir am benderfyniad ynghylch a ddylid cyflwyno Datganiad o Ddiddordeb i uno’n wirfoddol â Chyngor Bwrdeistref Sirol Conwy.

 

 

Cyflwynodd y Prif Weithredwr yr Adroddiad Diwygio Llywodraeth Leol (a ddosbarthwyd yn flaenorol).

 

Cyhoeddwyd y Papur Gwyn – Diwygio Llywodraeth Leol - ar gyfer ymgynghoriad ar 8 Gorffennaf 2014. Byddai’r cyfnod ymgynghori’n dod i ben ar 1 Hydref, 2014 am 23:59. Pwrpas yr adroddiad oedd nodi prif gynigion y Papur Gwyn, darparu asesiad strategol o’r opsiynau y mae'n eu cyflwyno i'r cyngor a gofyn am benderfyniad ynghylch a ddylid cyflwyno datganiad o ddiddordeb mewn uno’n wirfoddol gyda Chyngor Bwrdeistref Sirol Conwy.  Rhaid cyflwyno'r datganiad o ddiddordeb erbyn mis Tachwedd 2014, a byddai angen cytundeb Cyngor Bwrdeistref Sirol Conwy.

 

Roedd y Papur Gwyn yn amlinellu’r camau oedd angen tuag at uno awdurdodau lleol i greu sefydliadau mwy o faint a ‘mwy cynaliadwy’.  Cynigiwyd y dylai aelodau ystyried goblygiadau’r rhan hon o’r papur yn ofalus a datblygu ymateb erbyn dyddiad cau’r ymgynghoriad, 1 Hydref, 2014.

 

Nododd y Papur Gwyn, fel ei hoff ddewis, raglen o uno awdurdodau lleol a fyddai’n gostwng y 22 awdurdod lleol presennol i 12, gyda thri yng Ngogledd Cymru a Sir Ddinbych yn uno â Chonwy. 

 

Roedd Llywodraeth Cymru yn annhebygol o gefnogi unrhyw gynnig a fyddai’n torri ar draws ffiniau presennol gwasanaethau Iechyd a’r Heddlu ac na fyddai’n cefnogi cynigion i newid ffiniau awdurdodau lleol presennol.

 

Roedd y Papur Gwyn yn nodi’n glir nad oedd digon o amser i ddatblygu, cynllunio a deddfu ar gyfer rhaglen lawn o uno cyn etholiadau nesaf y Cynulliad Cenedlaethol ym mis Mai 2016. Ni fyddai Bil i uno awdurdodau yn cael ei gyflwyno, felly, i'r Cynulliad Cenedlaethol yn ystod tymor y cynulliad, a fyddai'n dod i ben ym mis Ebrill 2016.

 

Byddai Bil drafft yn cael ei gyhoeddi yn ystod hydref 2015 ar gyfer ymgynghori fel bod Llywodraeth Cymru a fyddai’n cael eu hethol ym mis Mai 2016, mewn sefyllfa i wneud penderfyniadau cynnar ynghylch symud ymlaen a sut i fynd ati.

 

Byddai’r ddeddfwriaeth a fyddai’n cael ei chyflwyno ddechrau 2015 yn cynnwys darpariaeth ar gyfer uno cynnar. Byddai ‘Prosbectws’ yn cael ei gyhoeddi erbyn haf 2014 yn nodi cymhellion Llywodraeth Cymru ar gyfer uno gwirfoddol.  Nid oedd y ‘Prosbectws’ wedi cael ei gyhoeddi erbyn dyddiad y cyfarfod.

 

Amlinellodd y Prif Weithredwr i'r aelodau, yr amserlen ar gyfer uno a amlinellwyd yn yr adroddiad.

 

Roedd dau opsiwn i’w hystyried:

 

·       Opsiwn 1 - Aros tan etholiad Llywodraeth Cymru ym mis Mai 2016; neu

·       Opsiwn 2 – Uno’n wirfoddol gyda Chonwy.

 

Roedd yn ymddangos yn glir bod aros i weld beth fyddai’n digwydd ym mis Mai 2016, mewn gwirionedd, yn gyfystyr â derbyn toriadau difrifol i gyllidebau a gwasanaethau a fyddai’n digwydd am o leiaf y chwe blynedd nesaf, ac wedi hynny, y dyfodol fyddai uno gorfodol.  Nid oedd gwneud toriadau llym, am nifer o flynyddoedd, ac yna cael uno gorfodol, yn ymddangos yn ganlyniad arbennig o dda ar gyfer y trigolion na’r cyngor.

 

Ni fyddai'r penderfyniad yn un syml ac roedd risgiau a chostau ymhlyg â’r naill opsiwn a’r llall.  At ei gilydd, roedd yr opsiwn o uno gwirfoddol yn un gwell yn strategol gan ei fod yn opsiwn ymarferol i’r ddau gyngor, a gallai gynnig y posibilrwydd o osgoi’r toriadau gwaethaf trwy gyfuniad o sicrhau cytundeb ariannol gyda Llywodraeth Cymru a sicrhau arbedion o'r uno ei hun.  Fodd bynnag, byddai ond yn bosibl ystyried yr opsiwn hwn pe bai dau amod yn cael eu bodloni:

 

·       Bod y pecyn ariannol a’r gefnogaeth gan Lywodraeth Cymru yn sylweddol ac yn rhwymol; a

·       Unwaith y bydd y ddau awdurdod a Llywodraeth Cymru yn cytuno ar y Datganiad Bwriad ym mis Tachwedd 2015, bod y cytundeb yn rhwymol ar bob un o’r tri pharti.

 

Pe bai modd sicrhau’r amodau, byddai hynny’n caniatáu’r ddau gyngor i leihau lefel y toriadau i wasanaethau ac osgoi’r posibilrwydd y byddai’r prosiect yn methu, naill ai oherwydd anghytundebau lleol neu newid yn safbwynt Llywodraeth Cymru.  Pe na bai modd eu sicrhau, byddai’r risg o uno gwirfoddol yn rhy uchel.

 

Cafwyd trafodaeth fanwl iawn, a chodwyd y pwyntiau canlynol:

 

·       Roedd cyfanswm o 106 o aelodau rhwng Sir Ddinbych a Chonwy.  Yn ôl deddfwriaeth gyfredol ni allai fod mwy na 75 o aelodau i bob awdurdod lleol.  Roedd y ffigurau’n cyfateb i 1 aelod fesul pob 1,750 etholwr.  Pe bai’r hafaliad hwn yn cael ei weithredu mewn perthynas â’r darpar awdurdod lleol unedig, byddai hynny’n 96 o aelodau, 21 yn fwy na’r ffigwr uchaf.  Pe bai’r uno’n mynd rhagddo awgrymwyd y byddai'n holl bwysig fod y comisiwn ffiniau etholiadol yn asesu’r ardal cyn gynted ag sy’n ymarferol bosibl

·       Pwysleisiwyd bod yn rhaid i’r aelodau roi blaenoriaeth i drigolion Sir Ddinbych

·       Byddai BIPBC yn dechrau ar newid i’w strwythur.  Roeddent yn mynd i ail-gydbwyso gofal o ofal eilaidd i gynradd.  Byddai tri strwythur ynghyd ag Awdurdodau Lleol:

Ø  Wrecsam a Sir y Fflint

Ø  Sir Ddinbych a Chonwy, a

Ø  Gwynedd ac Ynys Môn

 

PENDERFYNWYD:

 

·       Bod y Cyngor yn cytuno, yn amodol ar ddod i gytundeb gyda Chyngor Sir Conwy, bod y ddau gyngor yn symud ymlaen i ddatblygu datganiad o ddiddordeb ar y cyd i uno’n wirfoddol erbyn mis Ebrill 2018 a chyflwyno’r datganiad o ddiddordeb hwn i Lywodraeth Cymru erbyn mis Tachwedd 2014, ar yr amod y gall y ddau gyngor:

Ø  Sicrhau pecyn arian a chefnogaeth sylweddol gan Lywodraeth Cymru sy’n rhwymol; a

Ø  Unwaith y bydd y ddau awdurdod a Llywodraeth Cymru yn cytuno ar y Datganiad Bwriad ym mis Tachwedd 2015, bod y cytundeb yn rhwymol ar bob un o’r tri pharti.

·       Bydd y ‘pecyn o arian a chefnogaeth sylweddol’ y cyfeirir ato yn cael ei drafod gyda Llywodraeth Cymru a’i roi gerbron aelodau Sir Ddinbych a Chonwy i’w ystyried cyn cytuno i symud ymlaen.