Eitem ar yr agenda

Ystyried adroddiad gan y Pennaeth Cynllunio a Gwarchod y Cyhoedd (copi ynghlwm) ar gyflwr stoc adeiladau rhestredig y Sir.

                                                                                                             9.35 a.m

Roedd copi o adroddiad gan y Pennaeth Cynllunio a Gwarchod y Cyhoedd (PCGC), ar gyflwr y stoc adeiladau rhestredig yn Sir Ddinbych, wedi’i gylchredeg yn flaenorol.

Rhoddodd y Cynghorydd D.I. Smith grynodeb byr o'r adroddiad a luniwyd yn sgil sefyllfa hen Ysbyty Gogledd Cymru.  Roedd yr adroddiad yn cynnwys dealltwriaeth glir o raddfa’r adeiladau rhestredig sydd dan fygythiad yn Sir Ddinbych a’r goblygiadau i’r Awdurdod, ynghyd â manylion Deddf Cynllunio (Adeiladau Rhestredig ac Ardaloedd Cadwraeth) 1990 a chyfrifoldebau Awdurdodau Lleol (ALl) dan y Ddeddf.

Nododd adroddiad gan Cadw yn 2009 fod 1812 o adeiladau rhestredig yn Sir Ddinbych, a dangosodd arolwg yn 2011 fod 148 o adeiladau Sir Ddinbych yn y categori “dan fygythiad”.  Roedd 35 o adeiladau Sir Ddinbych yn y categori gwaethaf o ran y bygythiad. Darparwyd tablau’n crynhoi nifer a chanran yr eiddo dan fygythiad yn Sir Ddinbych, ac yn genedlaethol.

 Eglurodd y PCGC fod nifer o adeiladau yn y categori gwaethaf yn adeiladau neu adeileddau lle'r oedd y siawns y byddent yn ased ariannol i’r perchnogion yn isel iawn.   Byddai perchenogion yn fwy tebygol o ystyried yr adeileddau’n faich ariannol yn hytrach nag yn ased a byddent yn gyndyn i wario arian ar atgyweirio a allai arwain at ddadfeilio.  O’r 35 adeiledd gyda sgôr o 1 pwynt, roedd 13 yn y categori hwn.  Roedd camau gorfodi’n debyg o arwain at gyflawni gwaith yn ddiofyn a cheisio adennill y gost gan y perchennog neu gyflawni pryniant gorfodol ar yr adeilad/adeiledd.  Ni fyddai’r naill opsiwn na’r llan yn ddeniadol i’r Awdurdod Lleol.

Cadarnhaodd y Pensaer Rheoli Adeiladu a Chadwraeth (PRhACh) bod grantiau yn mynd yn fwyfwy prin.  Yr unig gorff cyllido mawr sydd â chyllideb gynyddol ar gyfer grantiau yw Cronfa Dreftadaeth y Loteri ac yn y gorffennol maent wedi ariannu cynlluniau grant ymbarél ac nid unigolion preifat.   Roedd rhai adeiladau rhestredig yn cynnig cyfleoedd i ychwanegu gwerth drwy roi caniatâd cynllunio a chaniatâd adeilad rhestredig i newid defnydd, a llwybr arall posibl oedd rhoi caniatâd cynllunio ar gyfer datblygiad galluogi.  Gweithio gyda pherchennog i helpu gwella cyflwr adeiladau dan fygythiad oedd y dewis a ffafriwyd, ond mewn rhai achosion, y perchennog yn hytrach na’r adeilad fyddai’n achosi problemau.

Eglurodd y PCGC a’r PRhACh fod pwerau gorfodi yn cynnwys Hysbysiad Gwaith Brys a Hysbysiad Atgyweirio.  Mae elfen o risg i’r pwerau hyn i ALl o ran costau cynnal y gwaith brys yn ddiofyn neu’r costau sy'n gysylltiedig â phrynu gorfodol a’r cyfrifoldeb o fod yn berchennog ar adeilad adfeiliedig yn sgil hynny.  Roedd y pwerau’n ddewisol a dylid bod yn ofalus wrth eu defnyddio, fodd bynnag, mewn amgylchiadau lle nad oedd unrhyw opsiwn arall, a lle gallem fod yn agos i golli’r adeilad yn llwyr, gallai penderfyniad i beidio â defnyddio pwerau gorfodi fygwth enw da’r Awdurdod . 

Cyfeiriodd y PRhACh at y broses ymgynghori oedd yn cael ei chynnal mewn perthynas â newidiadau arfaethedig Llywodraeth Cymru (LlC) i’r ddeddfwriaeth.  Mynegodd bryder nad yw’r pwerau dan y ddeddfwriaeth bresennol yn addas i’w pwrpas ac nad ydynt yn rhoi’r awdurdod sydd angen i ymyrryd yn briodol.   Cytunodd yr aelodau y dylai’r Cadeirydd gyflwyno llythyr o gefnogaeth yn ategu’r farn a fynegwyd gan y PRhACh yn ei ymateb i’r ymgynghoriad ffurfiol, a oedd yn amlygu’r risgiau sy’n gysylltiedig ag agwedd gorfodi'r ddeddfwriaeth.

Ymatebodd y PRhACh i gwestiynau gan nifer o Aelodau a rhoddodd fanylion yn ymwneud ag adeileddau wedi’u lleoli yn yr ardaloedd unigol. 

Roedd manylion y risgiau posibl wedi’u hymgorffori yn yr adroddiad.   Mae goblygiadau ariannol ac o ran adnoddau wrth fynd i’r afael ag adeiladau dan fygythiad ac roedd rhaid eu rheoli fesul achos.  Mewn achosion eithriadol lliniarwyd ar y risgiau gymaint ag y bo modd ac mae’r prosiectau wedi bod yn destun cymeradwyaeth ac awdurdodiad ffurfiol.

Yn yr hinsawdd economaidd sydd ohoni cydnabuwyd yr angen i dargedu’r adnoddau sydd ar gael yn fwy effeithiol, ac felly roedd strategaeth adeiladau dan fygythiad yn cael ei drafftio a oedd yn archwilio sut y gellid gwneud y defnydd mwyaf effeithiol o adnoddau cyfyngedig.       Roedd Atodiad 1 yn amlinellu’r Adeiladau categori 1 oedd Dan fygythiad yn Sir Ddinbych fesul cymuned.  

Darparodd y swyddogion yr ymatebion canlynol i faterion a chwestiynau a godwyd gan yr Aelodau:-

-               rhoddodd y PRhACh fanylion y broses y bwriadwyd ei mabwysiadu mewn perthynas â chynnwys adeiladau oedd newydd gael eu rhestru. 

-               Rhagwelwyd y byddai cronfa ddata’n cynnwys manylion yr holl adeiladau rhestredig yn cael ei darparu yn y dyfodol a’i diweddaru’n rheolaidd.

-                 nid oedd proses apelio ffurfiol ar gyfer adeiladau rhestredig, fodd bynnag, gellid tynnu adeiladau oddi ar y rhestr os gellid dangos bod yr wybodaeth a arweiniodd at eu rhestru’n anghywir neu’n wallus.

-               rhoddwyd cadarnhad y gellid rhoi Hysbysiad Cynnal i ddiogelu adeilad oedd dan fygythiad o gael ei ddymchwel neu ei addasu’n sylweddol, cyn cael archwiliad gan Cadw.

-               rhoddodd y PRhACh sicrwydd bod mwyafrif yr adeiladau rhestredig roedd y Cyngor Sir yn berchen arnynt yn cael eu cynnal yn dda a’u cadw mewn cyflwr da.

-               Gofynnodd Aelod Arweiniol y Parth Cyhoeddus i’r Aelodau ei hysbysu ef neu’r swyddogion perthnasol os oeddent yn clywed fod adeiladau rhestredig yn eu rhanbarth etholiadol yn cael eu haddasu neu eu dymchwel heb y caniatâd gofynnol.

Yn dilyn trafodaeth bellach:-

PENDERFYNWYD – fod y Pwyllgor, yn amodol ar y sylwadau uchod yn: -

(a)    derbyn ac yn nodi cynnwys yr adroddiad, ac yn

(b)   cytuno y dylai’r Cadeirydd gyflwyno llythyr o gefnogaeth yn ategu’r farn a fynegwyd gan y PRhACh yn ei ymateb i'r ymgynghoriad ffurfiol ar y newidiadau arfaethedig i’r ddeddfwriaeth sy'n ymwneud ag adeiladau rhestredig.