Eitem ar yr agenda

Ystyried adroddiad gan y Cynghorydd Gwyneth Ellis, Aelod Arweiniol Cyllid, Perfformiad ac Asedau Strategol (copi ynghlwm) yn ceisio cefnogaeth y Cabinet i’r cynigion er mwyn gosod cyllideb gytbwys ar gyfer 2025/26 cyn cyfarfod y Cyngor ar 20 Chwefror 2025.

PENDERFYNWYD bod y Cabinet –

(a)      yn cefnogi’r cynigion a amlinellwyd yn y Cynllun Ariannol Tymor Canolig ar gyfer 2025/26 – 2027/28 (Atodiad 1 i’r adroddiad), y manylwyd yn eu cylch yn Adran 4 o’r adroddiad, er mwyn gosod cyllideb ar gyfer 2025/26,

(b)      yn cymeradwyo’r cynnydd cyfartalog o 5.29% yn Nhreth y Cyngor ar gyfer gwasanaethau’r Cyngor ynghyd ag 0.71% yn ychwanegol ar gyfer y cynnydd yn ardoll Awdurdod Tân ac Achub Gogledd Cymru; roedd hynny’n hafal i gynnydd cyffredinol arfaethedig o 6.00% (paragraff 4.5 o’r adroddiad),

(c)      yn dirprwyo awdurdod i’r Pennaeth Cyllid ac Archwilio, mewn ymgynghoriad â’r Aelod Arweiniol Cyllid, addasu’r modd y defnyddid arian wrth gefn oedd wedi’i gynnwys yng nghynigion y gyllideb o hyd at £500,000 pe byddai gwahaniaeth rhwng ffigyrau’r setliad drafft a’r setliad terfynol, er mwyn gallu gosod Treth y Cyngor yn amserol,

(ch)    o blaid y strategaeth i ddefnyddio arian wrth gefn fel y nodwyd ym mharagraff 4.6 o’r adroddiad, ac

(d)      yn cadarnhau ei fod wedi darllen yr Asesiad o Effaith ar Les fel y nodwyd yn Adran 7 o’r adroddiad, ei ddeall a’i ystyried.

Cyflwynodd y Cynghorydd Gwyneth Ellis yr adroddiad gan nodi effaith Setliad Ariannol Dros Dro Llywodraeth Cymru ar gyfer Llywodraeth Leol 2025/26 a chynigion i osod cyllideb gytbwys ar gyfer 2025/26, gan gynnwys lefel Treth y Cyngor.

Ailadroddwyd yr heriau ariannol sy'n wynebu'r cyngor, ynghyd â'r holl awdurdodau lleol eraill, a chyfeiriwyd at y broses gosod cyllideb barhaus.   Diolchodd y Cynghorydd Ellis i aelodau a swyddogion am eu cyfraniadau i'r broses honno ac roedd yn falch o fod mewn sefyllfa i gyflwyno cyllideb gytbwys i'r Cabinet.

Arweiniodd y Cynghorydd Ellis a'r Pennaeth Cyllid ac Archwilio’r Cabinet trwy'r adroddiad. 

Adroddwyd am oblygiadau'r setliad dros dro yn y cyfarfod diwethaf ac fe'u hailadroddwyd yng nghyd-destun cynigion y gyllideb ar gyfer 2025/26.   Roedd y cynnydd yn y setliad yn uwch na'r rhagdybiaeth gynllunio a adroddwyd yn flaenorol yn y cynllun a'r strategaeth ariannol tymor canolig.   Er ei fod yn gadarnhaol ac yn cael ei groesawu, nid oedd yn datrys yr heriau ariannol wrth osod cyllideb gytbwys yn 2025/26, a fyddai’n dal yn gofyn am gyfuniad o arbedion a chynnydd yn Nhreth y Cyngor.

Roedd y cynigion cyllidebol wedi'u dangos yn y cynllun ariannol tymor canolig (Atodiad 1 i'r adroddiad) a oedd hefyd yn cynnwys pwysau'r gyllideb (£23.854m) a chynigion cynilo (£4.170m).   Cynigiwyd a chymeradwywyd codiad Treth y Cyngor  o 5.29% ynghyd ag 0.71% ychwanegol ar gyfer y cynnydd yn yr ardoll i Awdurdod Tân ac Achub Gogledd Cymru sy'n cyfateb i godiad cyffredinol o 6.00% i gynhyrchu £5.257 miliwn o arian ychwanegol yn 2025/26.  Amlygwyd y defnydd arfaethedig o gronfeydd wrth gefn a glustnodwyd hefyd o fewn gosod y gyllideb.   Nodwyd sefyllfa ysgolion gyda chyfanswm cynnydd cyllid o 5.91% heb unrhyw ostyngiadau i gyllidebau.  Yna cyfeiriwyd at ragamcanion ariannol a rhagdybiaethau cyllido ar gyfer y blynyddoedd i ddod a oedd yn parhau i fod yn heriol.   Wrth gloi, talwyd teyrnged i'r gwaith rhagorol a wnaed i alluogi cyflwyno cyllideb gytbwys i'w chymeradwyo.

Diolchodd yr Arweinydd i'r Aelod Arweiniol a’r Pennaeth Cyllid ac Archwilio am y cyflwyniad cynhwysfawr i adroddiad cymhleth a diolchodd hefyd i'r aelodau am eu cyfraniadau i'r broses gosod cyllideb a swyddogion am y gwaith caled a wnaed.   Adleisiodd y Cabinet y teimladau hynny a chroesawodd y setliad gwell na'r disgwyl a olygai lai o ffocws ar leihau gwasanaethau fel rhan o'r cynigion cynilo o ystyried nad oedd y bwlch cyllido mor ddifrifol â'r rhagdybiaethau.

Trafododd y Cabinet elfennau pellach o'r gyllideb fel a ganlyn -

·       Cydnabuwyd yr heriau i ysgolion a nodwyd sefyllfa’r ysgolion.   O ystyried ysgolion oedd y rhan fwyaf o gyfanswm y gyllideb ar 33% roedd yn anodd amddiffyn cyllideb yr ysgolion yn ei chyfanrwydd.  Cynigiwyd y byddai ysgolion yn derbyn cyfanswm cynnydd mewn cyllid o 5.91% yn 2025/26 a oedd yn cynnwys yr holl godiadau chwyddiant (gan gynnwys cyflog ac yswiriant gwladol cyflogwyr).   Gofynnwyd i ysgolion baratoi ar gyfer gostyngiad (ar ôl y cynnydd chwyddiant) rhwng 3% a 5%.   Fodd bynnag, o ystyried y setliad gwell na'r disgwyl, nid y cynnig cyfredol oedd cynnwys y gostyngiad hwnnw yng nghynigion y gyllideb

·       Amlygwyd ymhellach bwysigrwydd yr agenda drawsnewid, a byddai'r setliad cynyddol uwchlaw rhagdybiaethau yn caniatáu amser ychwanegol i symud ymlaen a chanolbwyntio ar y prosiectau trawsnewidiol hynny i sicrhau bod cynaliadwyedd ar gyfer darparu gwasanaethau a chyllid yn y dyfodol hefyd wedi'i neilltuo at y diben hwnnw

·       Cafwyd peth trafodaeth ar y broses gosod cyllideb a'r ffordd yr oedd wedi esblygu dros y blynyddoedd diwethaf, yn bennaf oherwydd rheidrwydd o ystyried y sefyllfa ariannol sy'n wynebu'r awdurdod, ac amlygwyd yr angen i alinio darpariaeth gwasanaeth â chost darparu gwasanaeth; roedd yn broses o wella'n barhaus a pharhaodd i esblygu.  Amlygwyd pwysigrwydd cynnwys aelodau yn y broses gymaint â phosibl a darparu cyfleoedd ar gyfer adborth; Y gobaith oedd y byddai adborth yn cynyddu yn y dyfodol wrth i'r broses barhau ac esblygu

·       Roedd y gwaith yn parhau i ddatblygu'r cynllun cyfathrebu ymhellach ac roedd aelodau'n awyddus i fwy o ymgysylltu a rhyngweithio â'r cyhoedd a phartneriaid.   Darparwyd sicrwydd yn hynny o beth ac roedd cynlluniau ar gyfer y dyfodol yn cynnwys gwybodaeth i'w rhoi gyda biliau treth y cyngor, gwybodaeth a rennir ar wefan y cyngor a thrwy sianeli cyfryngau cymdeithasol i gyfleu'r negeseuon hynny.

PENDERFYNWYD bod y Cabinet –

(a)      yn cefnogi’r cynigion a amlinellwyd yn y Cynllun Ariannol Tymor Canolig ar gyfer 2025/26 – 2027/28 (Atodiad 1 i’r adroddiad), y manylwyd yn eu cylch yn Adran 4 o’r adroddiad, er mwyn gosod cyllideb ar gyfer 2025/26,

(b)      yn cymeradwyo’r cynnydd cyfartalog o 5.29% yn Nhreth y Cyngor ar gyfer gwasanaethau’r Cyngor ynghyd ag 0.71% yn ychwanegol ar gyfer y cynnydd yn ardoll Awdurdod Tân ac Achub Gogledd Cymru; roedd hynny’n hafal i gynnydd cyffredinol arfaethedig o 6.00% (paragraff 4.5 o’r adroddiad),

(c)      yn dirprwyo awdurdod i’r Pennaeth Cyllid ac Archwilio, mewn ymgynghoriad â’r Aelod Arweiniol Cyllid, addasu’r modd y defnyddid arian wrth gefn oedd wedi’i gynnwys yng nghynigion y gyllideb o hyd at £500,000 pe byddai gwahaniaeth rhwng ffigyrau’r setliad drafft a’r setliad terfynol, er mwyn gallu gosod Treth y Cyngor yn amserol,

(d)      o blaid y strategaeth i ddefnyddio arian wrth gefn fel y nodwyd ym mharagraff 4.6 o’r adroddiad, ac

(e)      yn cadarnhau ei fod wedi darllen yr Asesiad o Effaith ar Les fel y nodwyd yn Adran 7 o’r adroddiad, ei ddeall a’i ystyried.