Eitem ar yr agenda

Ystyried adroddiad gan y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd (copi ynghlwm) ynghylch yr adolygiad o Ardaloedd Pleidleisio a Mannau Pleidleisio yn Sir Ddinbych.

Cyflwynodd y Rheolwr Gwasanaethau Democrataidd, Steve Price, adroddiad yr Adolygiad o Ardaloedd Pleidleisio a Lleoedd yn Sir Ddinbych (dosbarthwyd ymlaen llaw).

Roedd gan y Cyngor ddyletswydd statudol i adolygu ei ddosbarthiadau etholiadol a mannau pleidleisio o leiaf unwaith bob pum mlynedd. 

Gwahoddwyd sylwadau gan y cyhoedd ar y dosbarthiadau etholiadol, y mannau pleidleisio a’r gorsafoedd pleidleisio presennol neu a awgrymwyd yn ystod mis Tachwedd a mis Rhagfyr 2024.   Argymhellwyd y dylai unrhyw awgrymiadau ar gyfer newidiadau i fannau pleidleisio ystyried y pwyntiau canlynol -

(i)             A oedd yr eiddo yn ddigon mawr ar gyfer nifer yr etholwyr (pleidleiswyr cofrestredig) a ddyrannwyd

(ii)            A oedd yr eiddo mewn lleoliad mor ganolog ag sy’n bosibl ar gyfer y dosbarth etholiadol mae’n ei wasanaethu

(iii)          A fyddai modd gwarantu y byddai’r man pleidleisio ar gael i’w ddefnyddio yn yr hirdymor

(iv)          Fyddai’r eiddo, cyn belled ag sy'n ymarferol, yn hygyrch i bobl ag anableddau.

Aeth yr ymgynghoriad yn fyw gyda gwybodaeth a gyhoeddwyd ar wefan y Cyngor a'i hanfon at Gynghorau Dinas, Tref a Chymuned, yr holl gynghorwyr, ac ystod o sefydliadau hygyrchedd a gwirfoddol yr oedd eu cylch gorchwyl yn cwmpasu Sir Ddinbych. 

Roedd yr ymgynghoriad a’r wybodaeth ar y wefan yn cynnwys dolen i holiadur ar gyfer ymatebion ar y cyd, a dangoswyd yr ymatebion a ddaeth i law yn Atodiad 2. 

Nid oedd asesu addasrwydd mannau a gorsafoedd pleidleisio yn dibynnu ar yr adolygiad statudol, gan y byddai swyddfa'r etholiad yn ystyried newidiadau, newidiadau mewn amgylchiadau a chynigion ar unrhyw adeg. 

Mae profiadau o etholiadau diweddar a gynhaliwyd yn yr ardal neu ar safle a allai fod yn fwy addas yn arwain at newid.   Mae'n bosibl na fydd adeilad a ddefnyddiwyd gynt fel gorsaf bleidleisio ar gael mwyach. Digwyddodd hyn yn ddiweddar, ac arweiniodd at orfod chwilio am ddewis arall addas ar unwaith. 

Dywedodd y Comisiwn Etholiadol y dylai fod dewis o adeiladau cwbl hygyrch wedi'u lleoli'n gyfleus i etholwyr yn yr ardal, a pherchnogion yn fodlon eu llogi fel gorsaf bleidleisio am gost isel.  Yn anffodus, yn ymarferol, nid dyma’r achos yn aml ac mewn rhai ardaloedd efallai mai ychydig iawn o ddewis sydd ar gael.     Ymddengys bod y rhwydwaith presennol yn cael ei groesawu ac yn addas at y diben.  Roedd gwybodaeth yr ymgynghoriad yn nodi nad oes gofyniad na disgwyliad i gyflwyno sylwadau er bod croeso i bobl wneud hynny.   Pe na bai unrhyw sylwadau'n cael eu cyflwyno, tybir bod y trefniadau pleidleisio presennol yn addas ar gyfer y gymuned. 

Roedd y sylwadau a wnaed i'w gweld yn Atodiad 2 ac roeddent yn cefnogi'r trefniadau presennol.  Yr eithriad oedd yr awgrym a wnaed gan y Swyddog Canlyniadau Gweithredol ar gyfer Dwyrain Clwyd, sydd hefyd yn Brif Weithredwr Cyngor Sir y Fflint. Roedd yn gyfrifol am etholiadau Seneddol y DU ar gyfer Dwyrain Clwyd, gan gynnwys yr ardal a gwmpesir gan Neuadd Blwyf y Waen y gwnaeth y Swyddog Canlyniadau Gweithredol ei sylwadau arni. 

Y newid y gofynnwyd amdano i'w ystyried oedd cyfuno tair gorsaf bleidleisio, a defnyddio Neuadd Blwyf y Waen fel yr un orsaf ar gyfer Etholiadau Seneddol y DU.  Cefnogwyd y newid hwn gan y swyddfa etholiadol gan na fyddai'n effeithio ar bleidleiswyr, ac ni fyddai pleidleiswyr yn sylwi ar y newid.  Byddai'n ddefnydd mwy effeithlon o staff yr orsaf bleidleisio a byddai modd rheoli cyfanswm y pleidleiswyr ar gyfer yr orsaf bleidleisio honno.

Roedd un gŵyn wedi’i gwneud yng ngogledd y sir mewn etholiad a gynhaliwyd yn 2024 ynghylch dyfais bleidleisio gyffyrddol y gallai pobl â nam ar eu golwg ei defnyddio.  Gwrthododd y pleidleisiwr ddefnyddio'r ddyfais. Nid oedd y gŵyn a gafwyd wedi dod gan y pleidleisiwr ei hun ond gan unigolyn a oedd wedi bod yn yr orsaf bleidleisio ar y pryd ac wedi drysu ynghylch a oedd dyfais bleidleisio gyffyrddol ar gael.

Roedd hygyrchedd yn hynod bwysig a chafodd ei godi gan Ddeddf Etholiadau 2022.  Bydd mwy o declynnau yn y gorsafoedd pleidleisio, e.e.: gripiau beiros, goleuadau digonol, arwyddion a hefyd hyfforddiant i staff yr orsaf bleidleisio ar faterion hygyrchedd.

Nid oedd pob gorsaf bleidleisio wedi'i hadeiladu’n hygyrch, ond roedd y swyddfa etholiadol yn ymwybodol o faterion fel hyn.

CYNIGWYD gan y Cynghorydd Julie Matthews ac EILIWYD gan y Cynghorydd Huw Hilditch-Roberts.

Cafwyd pleidlais drwy godi dwylo a chytunwyd yn unfrydol i gymeradwyo’r adolygiad.

PENDERFYNWYD –

(i)             Bod y Cyngor yn cymeradwyo’r rhwydwaith presennol o ddosbarthiadau etholiadol, mannau pleidleisio a gorsafoedd pleidleisio fel y nodwyd yn Atodiad 1, yn amodol ar argymhelliad (ii) isod

(ii)            Mewn perthynas â ward etholiadol Tremeirchion, bod y Cyngor yn cefnogi ymateb y Swyddog Canlyniadau i’r sylwadau a wnaed yn Atodiad 2 i gyfuno’r tair gorsaf bleidleisio ar gyfer etholiadau seneddol i un orsaf bleidleisio ar gyfer dosbarthiadau etholiadol BKB, BKC a BKD, sydd wedi’u lleoli yn Neuadd Blwyf y Waen.