Eitem ar yr agenda

Ystyried adroddiad gan y Cynghorydd Gwyneth Ellis, Aelod Arweiniol Cyllid, Perfformiad ac Asedau Strategol (copi ynghlwm), ynglŷn â'r sefyllfa ariannol ddiweddaraf a’r cynnydd a wnaed o ran y strategaeth y cytunwyd arni ar gyfer y gyllideb .

PENDERFYNWYD bod y Cabinet yn nodi’r cyllidebau a bennwyd ar gyfer 2024/25 a’r cynnydd yn erbyn y strategaeth y cytunwyd arni.

Cyflwynodd y Cynghorydd Gwyneth Ellis yr adroddiad misol a oedd yn manylu ar y sefyllfa ariannol ddiweddaraf a’r cynnydd a wnaed o ran y strategaeth y cytunwyd arni ar gyfer y gyllideb.

Rhoddwyd crynodeb o sefyllfa ariannol y Cyngor fel a ganlyn –

·       y gyllideb refeniw net ar gyfer 2024/25 oedd £271.021 miliwn (£250.793 miliwn yn 2023/24)

·       rhagwelwyd y byddai tanwariant o £479,000 mewn cyllidebau gwasanaeth a chorfforaethol

·       y risgiau a’r rhagdybiaethau presennol yn ymwneud â chyllidebau corfforaethol a meysydd gwasanaeth

·       arbedion effeithlonrwydd gan wasanaethau ar gyfer cyllideb 2024/25 (£10.384 miliwn) a chynnydd ar gyflawni arbedion a gymeradwywyd oedd yn parhau i gael eu holrhain/monitro

·       y wybodaeth ddiweddaraf am Ysgolion, y Cyfrif Refeniw Tai a Rheoli’r Trysorlys.

Arweiniodd y Pennaeth Cyllid ac Archwilio yr Aelodau drwy’r adroddiad.  Y rhagdybiaeth oedd bod tanwariant o £479,000 (ac eithrio ysgolion) o’i gymharu â’r gorwariant o £400,000 y mis diwethaf.  Mae gwasanaethau yn ei gyfanrwydd yn parhau i orwario mewn meysydd yn cynnwys Addysg a Gwasanaethau Plant, Gwasanaethau Priffyrdd a’r Amgylchedd, ac i raddau llai Cynllunio, Gwarchod y Cyhoedd a Gwasanaethau Cefn Gwlad a Thai a Chymunedau.  Mae’r rhagfynegiad ar yr alldro presennol ar gyfer Gofal Cymdeithasol i Oedolion a Digartrefedd yn £510,000 o danwariant oherwydd cynnydd yn y tanwariant ar Ddigartrefedd o £300,000 (cyfanswm o £1.3m o danwariant) a’r gorwariant mewn Gofal Cymdeithasol i Oedolion (£790,000).  Roedd meysydd risg uchel yn cynnwys lleoliadau preswyl mewn Gwasanaethau Plant, gofal a gomisiynir gan Ofal Cymdeithasol i Oedolion a Chludiant Ysgolion.  Mae’r traciwr arbedion wedi cael ei gynnwys er gwybodaeth ynghyd â’r Cyfrif Refeniw Tai a sefyllfa ysgolion.

Bu i’r Arweinydd ddiolch i’r Aelod Arweiniol a Phennaeth y Gwasanaeth am yr adroddiad manwl gan nodi fod y gyllideb wedi cael ei thrafod mewn manylder mewn amryw o fforymau gwahanol.

Yr oedd prif feysydd y drafodaeth yn canolbwyntio ar y canlynol –

·       Tynnodd y Cynghorydd Rhys Thomas sylw at y gwaith gwych sydd wedi cael ei wneud gyda’r gwasanaeth digartrefedd gydag arbedion pellach yn cael eu gwireddu ar y misoedd a fu gyda chynnydd mewn tanwariant o £300,000 sy’n gyfanswm o £1.3m o danwariant.   Roedd y Pennaeth Cyllid ac Archwilio yn cytuno gan dynnu sylw at y newid mewn sefyllfa o orwariant i danwariant gan arddangos yr hyn y gellir ei gyflawni trwy ddilyn ymagwedd Un Cyngor.

·       Bu trafodaeth ynghylch y risg sy’n gysylltiedig â chymhwysedd y Tîm Cyllid a’r system ariannol newydd a’r effaith ar fonitro’r gyllideb.  Mae’r system newydd wedi disodli nifer o systemau ariannol gwahanol gyda’r modiwl rhagdybiaeth yn ei le ac y byddai’n cymryd amser i fireinio’r system gyda’r tîm o dan bwysau ar hyn o bryd ac felly mae risg yn cael ei nodi o fewn yr adroddiad hwn.  Wrth ymateb i gwestiwn dilynol gan y Cynghorydd Hugh Irving fe eglurodd y Pennaeth Cyllid ac Archwilio y sefyllfa bresennol o ran lefelau staffio a throsiant ynghyd â’r anawsterau gyda recriwtio ar gyfer swyddi penodol yn unol ag eraill yn y sector gyhoeddus.   Sicrhawyd er bod y Tîm Cyllid o dan bwysau eu bod nhw’n ymdopi ac yn llwyddo i weithio o dan y pwysau yn ystod y cyfnod hwn. 

·       Mae cymhlethdodau cynllunio cyllideb wedi’i ategu a chafwyd trafodaeth ar ystyr terminoleg benodol sy’n cael ei ddefnyddio wrth gyfeirio at risg a rhagdybiaeth yn y broses gyllideb.  Cadarnhaodd swyddogion nad oedd unrhyw gyllideb yn cael ei osod heb elfen o risg ac wrth osod cyllidebau roedd ystyriaeth yn cael ei roi i batrymau gwariant ac roedd yn hynod o anodd rhagdybio gwasanaethau statudol sy’n cael eu harwain gan alw ac sy’n rhaid eu darparu ac felly roedd hynny’n golygu risg o lefel uwch i’r gyllideb.   O ran rheoli risg roedd yn bwysig cynnal lefel digonol o gronfeydd wrth gefn i sicrhau pe bai risgiau yn codi eu bod nhw ddim yn cael effaith andwyol ar y gyllideb ac yn rhoi amser i ddelio gyda’r risgiau hynny wrth iddyn nhw godi.  Derbyniwyd bod rhai elfennau o gynllunio cyllideb yn gorfod bod yn seiliedig ar ragdybiaethau gydag amrywiaethau mewn costau, incwm a galw ond bod y problemau a wynebwyd dros y blynyddoedd diwethaf o ran cynnydd mewn costau ynni a chwyddiant ddim wedi gallu cael ei rhagdybio ar yr amser y gosodwyd y gyllideb a thu hwnt i reolaeth y Cyngor.     Roedd yn bwysig fod y Cyngor yn onest a thryloyw wrth osod ei gyllideb ac yn trafod y risgiau a’r ffordd orau o fynd i’r afael â’r rhain.  Pwysleisiodd y Cynghorydd Gwyneth Ellis y pwysigrwydd o reoli ariannol gofalus a chynnal cronfeydd wrth gefn iach gan gynghori fod y Cyngor wedi cael ei reoli’n dda yn ariannol dros nifer o flynyddoedd ac roedd y sefyllfa hynny’n parhau gyda’r Cyngor mewn sefyllfa dda wrth symud ymlaen i ddelio gyda’r risgiau.

PENDERFYNWYD bod y Cabinet yn nodi’r cyllidebau a bennwyd ar gyfer 2024/25 a’r cynnydd yn erbyn y strategaeth y cytunwyd arni.