Eitem ar yr agenda

Ystyried canlyniad yr adolygiad o’r penderfyniad a wnaed gan y Cabinet ar 19 Rhagfyr 2023 yn ymwneud â’r cynnig am arbedion i’r Gwasanaeth Llyfrgelloedd/Siopau Un Alwad a oedd wedi’i alw i mewn a’i ystyried gan y Pwyllgor Craffu Cymunedau ar 11 Ionawr 2024.

PENDERFYNWYD –

(a)      Bod y Cabinet yn cydnabod arsylwadau, canlyniadau ac argymhellion Pwyllgor Craffu Cymunedau yn dilyn ei adolygiad o benderfyniad y Cabinet yn ymwneud â’r ‘Cynnig am Arbedion i’r Gwasanaeth Llyfrgelloedd / Siop Un Alwad’, ac

(b)      Nad yw’r Cabinet yn derbyn argymhelliad 3.2 adroddiad y Pwyllgor Craffu, mae’n cadarnhau’r penderfyniad gwreiddiol a wnaeth ar 19 Rhagfyr 2023, ac yn ymgymryd â mwy o waith i nodi ffynonellau cyllid amgen.

Cyflwynodd y Cynghorydd Huw Williams, Cadeirydd y Pwyllgor Craffu Cymunedau yr adroddiad ar ganfyddiadau ac argymhellion y Pwyllgor Craffu a gynhaliwyd ar 11 Ionawr 2024 yn dilyn ystyried galw i mewn benderfyniad y Cabinet a wnaed ar 19 Rhagfyr 2023 mewn perthynas â’r Cynnig Arbedion Llyfrgell/Siop Un Alwad.

Roedd yr adroddiad yn cyfeirio at y drafodaeth hirfaith yng nghyfarfod y Pwyllgor Craffu ar sail galw’r penderfyniad i mewn, ac yn amlygu pryderon penodol y Pwyllgor ynghylch y gostyngiad mewn oriau agor a’r effaith y byddai hynny’n ei chael ar y canlynol –

·       argaeledd a hygyrchedd y gwasanaeth llyfrgelloedd a siopau un alwad i breswylwyr, yn arbennig y rhai mwyaf diamddiffyn a’r rhai wedi’u heithrio’n ddigidol

·       argaeledd ‘canolfannau clyd’ ar gyfer y rhai a gafodd eu taro waethaf gan yr argyfwng costau byw, pobl a oedd yn unig, a’r rhai sy’n byw gyda phroblemau iechyd a’u gofalwyr

·       argaeledd cyfleusterau llyfrgell ar gyfer plant a phobl ifanc i’w defnyddio i astudio neu waith ymchwilio, neu fel lloches ddiogel i ffwrdd o sefyllfaoedd personol neu deuluol anhrefnus

·       argaeledd llyfrgelloedd i'w defnyddio gan grwpiau cymunedol a sefydliadau gwirfoddol er mwyn iddynt ddarparu gwasanaethau cymorth a chyngor y mae mawr eu hangen i drigolion.

Roedd y Pwyllgor hefyd yn pryderu am effeithiau negyddol anfwriadol posibl ar wasanaethau eraill y cyngor sydd eisoes dan bwysau, yr effaith andwyol ar forâl staff a’r effaith y gallai colli staff profiadol ei chael ar gapasiti’r gwasanaeth yn y dyfodol i ddarparu gwasanaethau o safon.  Teimlai'r Aelodau nad oedd digon o ymchwiliadau wedi'u gwneud gyda chyrff allanol neu sefydliadau allanol i sicrhau cyllid neu adnoddau eraill i helpu i gynnal y lefelau gwasanaeth presennol cyn i benderfyniad gael ei wneud.  O ganlyniad, gofynnwyd i’r Cabinet ailystyried ei benderfyniad gwreiddiol gan ystyried casgliadau ac argymhellion y Pwyllgor Craffu bod y Cabinet yn -

       (i)       cydnabod arsylwadau, canlyniadau ac argymhellion y Pwyllgor Craffu Cymunedau yn dilyn ei adolygiad o benderfyniad y Cabinet yn ymwneud â’r ‘Cynnig am Arbedion i’r Gwasanaeth Llyfrgelloedd/Siop Un Alwad’; ac

      (ii)      yn cytuno i argymhelliad y Pwyllgor i ohirio gweithrediad y penderfyniad nes fydd mwy o gwaith archwilio wedi’i gwblhau er mwyn canfod ffynonellau cyllido amgen sydd ar gael i’r Cyngor a chyrff partner eraill yn y sector preifat neu’r sector cyhoeddus.

Diolchodd yr Arweinydd i’r Cynghorydd Williams am adrodd ar drafodaeth ac argymhellion y Pwyllgor Craffu.   Diolchodd y Cabinet hefyd i'r Pwyllgor Craffu am eu gwaith.

Cydymdeimlodd y Cynghorydd Emrys Wynne â'r pryderon a godwyd ynghylch yr effaith bosibl y byddai gostyngiad mewn oriau yn ei chael fel y nodwyd yn yr adroddiad.  Fodd bynnag, roedd yn parhau o’r un farn bod y rhesymau dros alw’r penderfyniad i mewn, a’r pryderon hynny, wedi’u trafod yn drylwyr gan y Cabinet ar 19 Rhagfyr a bod y Cabinet wedi bod yn gwbl ymwybodol o’r holl faterion a risgiau hynny pan wnaed y penderfyniad.  Roedd angen y penderfyniad i ymateb i'r her ariannol ddifrifol a gosod cyllideb gytbwys.  Roedd y Cabinet wedi gwrando ac ymateb i adborth o'r ymgynghoriad cyhoeddus gyda newidiadau yn arwain at tua 30 o oriau agor ychwanegol o gymharu â'r cynnig gwreiddiol ac agor ar ddiwrnodau penodol. Nid oedd yn cefnogi argymhelliad y Pwyllgor Craffu i ohirio gweithredu’r penderfyniad hyd nes y byddai gwaith pellach yn cael ei wneud i ganfod ffynonellau ariannu amgen.  Roedd eisoes wedi ymrwymo i weithio gydag aelodau, swyddogion, a Chynghorau Dinas/Tref/Cymuned i ystyried modelau amgen o ddarparu gwasanaethau llyfrgell gyda’r bwriad o ddiogelu a thyfu’r ddarpariaeth honno at y dyfodol, lliniaru’r toriadau, a chwilio am ffynonellau incwm eraill, ac roedd angen dybryd i osod cyllideb gytbwys ar gyfer y flwyddyn ariannol nesaf.   Nid oedd unrhyw un eisiau torri gwasanaethau llyfrgell, ond roedd y penderfyniad yn cynrychioli'r canlyniad gorau posibl i lyfrgelloedd o ystyried y sefyllfa ariannol bresennol ac yn golygu na fyddai'n rhaid i unrhyw lyfrgell gau a byddai'r holl wasanaethau presennol yn parhau, er gwaetha’r oriau llai.

Roedd y Cynghorydd Gwyneth Ellis hefyd yn cydnabod y craffu trylwyr ac roedd yn falch nad oedd yr argymhelliad wedi bod i wrthdroi'r penderfyniad ond i'w ohirio tra'n disgwyl ymchwil pellach i ffynonellau ariannu amgen.   Yn anffodus, roedd yr argymhelliad yn rhy benagored, ac roedd ymrwymiad eisoes wedi'i wneud i edrych i mewn i ddulliau eraill o ariannu a darparu'r gwasanaeth llyfrgell.   O ystyried yr amserlen ar gyfer gwneud toriadau/arbedion yn y gyllideb roedd yn hanfodol bod y Cabinet yn cadarnhau ei benderfyniad er mwyn pennu cyllideb gytbwys.  Nododd y Pennaeth Cyllid hefyd y risgiau sy'n gysylltiedig ag oedi'r penderfyniad a chyflawni cyllideb gytbwys.  Cyfeiriodd y Cynghorydd Barry Mellor at awdurdodau lleol yn Lloegr a oedd i bob pwrpas wedi datgan eu bod yn fethdalwyr gyda llawer o awdurdodau lleol Cymru yn agos at y sefyllfa honno a bod angen gwneud penderfyniadau anodd i osgoi’r canlyniad hwnnw.

Diolchodd y Cynghorydd Huw Williams i'r Cabinet am yr ymatebion.   Tynnodd sylw at yr ymateb digynsail i’r ymgynghoriad a chryfder teimladau a siaradwyr angerddol yn ystod y drafodaeth graffu a’r Cabinet.   Roedd y Pwyllgor o’r farn y dylid bod wedi gwneud mwy cyn gwneud y penderfyniad ar ymchwilio i ffrydiau ariannu posibl eraill.   Fodd bynnag, nid oedd am ailagor y drafodaeth.

Ar ôl ystyried yr adroddiad a’r argymhellion gan y Pwyllgor Craffu, nododd y Cabinet fod yr holl faterion a godwyd wedi’u hystyried wrth wneud y penderfyniad yn eu cyfarfod ar 19 Rhagfyr, a bod ymrwymiadau wedi’u gwneud i weithio gyda budd-ddeiliaid a sefydliadau allanol ar fodelau amgen o darparu gwasanaethau llyfrgell a chwilio am ffynonellau incwm eraill.  Gofynnodd y Cabinet am sicrwydd y byddai gwaith yn cael ei wneud fel mater o frys.  Ymrwymodd y Prif Weithredwr i weithio gyda phartneriaid a sefydliadau eraill gyda’r bwriad o ar ddod o hyd i ffyrdd eraill o gefnogi llyfrgelloedd ac eglurodd y byddai cadarnhau'r penderfyniad o ran y gyllideb yn caniatáu eglurder a sicrwydd ynghylch y trafodaethau hynny.   Ail-bwysleisiodd y Cabinet y sefyllfa ariannol enbyd ar gyfer cyllid llywodraeth leol ac o ystyried maint yr arbedion cyllidebol sydd eu hangen ar Sir Ddinbych ar gyfer y flwyddyn ariannol nesaf a'r blynyddoedd i ddod byddai holl wasanaethau'r cyngor yn wynebu toriadau ac roedd penderfyniad ar yr arbedion llyfrgell yn cael ei wneud yn y cyd-destun hwnnw.  Roedd yr arbedion llyfrgell/siop un alwad wedi cael eu trafod yn helaeth ac roedd y penderfyniad wedi'i wneud gyda’r bwriad o ddiogelu holl lyfrgelloedd y sir felly ni fyddai'n rhaid cau'r un ohonynt. 

Amlinellodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol:  Llywodraethu a Busnes/Swyddog Monitro y broses o alw i mewn, paramedrau trafod y Cabinet, a'r opsiynau sydd ar gael i'r Cabinet o ran gwneud penderfyniadau.  Cynigiodd y Cynghorydd Gwyneth Ellis, ac eiliwyd gan y Cynghorydd Elen Heaton, fod y Cabinet yn cytuno ar argymhelliad 3.1 yr adroddiad, ac yn anghytuno ag argymhelliad 3.2 yr adroddiad a chadarnhau ei benderfyniad gwreiddiol, ond yn ymrwymo i wneud gwaith archwiliadol i ddod o hyd i ffynonellau ariannu eraill.

Ceisiodd y Cynghorydd Hugh Irving (llofnodwr ar y cais i alw penderfyniad i mewn) annerch y Cabinet ar y rhesymeg y tu ôl i alw’r penderfyniad i mewn a herio’r penderfyniad.   Cadarnhaodd yr Arweinydd fod y Cabinet yn gwbl ymwybodol o'r rhesymau a bod yr heriau wedi'u nodi'n glir yn yr adroddiad a bod y Cabinet wedi ymateb i'r materion a godwyd.  Roedd y mater wedi bod drwy’r prosesau democrataidd priodol, ac o ystyried paramedrau trafod y Cabinet, ni fyddai’n briodol ail-gynnal nac ail-agor y ddrafodaeth graffu.  Cyfeiriodd y Swyddog Monitro at y cyfansoddiad a chadarnhaodd fod hyn yn gywir.   O ganlyniad, edrychodd yr Arweinydd ar gynnig y Cynghorydd Gwyneth Ellis, a eiliwyd gan y Cynghorydd Elen Heaton, a gafodd ei ailddatgan er eglurder.   Ar ôl cael ei roi i bleidlais –

PENDERFYNWYD –

(a)      Bod y Cabinet yn cydnabod arsylwadau, canlyniadau ac argymhellion Pwyllgor Craffu Cymunedau yn dilyn ei adolygiad o benderfyniad y Cabinet yn ymwneud â’r ‘Cynnig am Arbedion i’r Gwasanaeth Llyfrgelloedd / Siop Un Alwad’, ac

(b)      Nad yw’r Cabinet yn derbyn argymhelliad 3.2 adroddiad y Pwyllgor Craffu, mae’n cadarnhau’r penderfyniad gwreiddiol a wnaeth ar 19 Rhagfyr 2023, ac yn ymgymryd â mwy o waith i nodi ffynonellau cyllid amgen.