Eitem ar yr agenda

Ystyried a thrafod adroddiad gan Bennaeth y Gwasanaethau Addysg sy’n rhoi trosolwg o sut mae ysgolion yn gweithredu fframwaith statudol Llywodraeth Cymru ar ‘sefydlu dull ysgol gyfan’ ar gyfer lles emosiynol a meddyliol (copi ynghlwm).

10.45 am – 11.15am

Cyflwynodd Aelod Arweiniol Addysg, Plant a Theuluoedd yr adroddiad (a ddosbarthwyd yn flaenorol) ar ddull ysgol gyfan o ymdrin â lles emosiynol a meddyliol. Pwysleisiodd bwysigrwydd meithrin lles disgyblion yn Sir Ddinbych. Roedd y dull gweithredu wedi newid i gynnwys partneriaid sy'n gweithio gyda phlant, ac o ganlyniad roedd nifer o ymyriadau a rhaglenni wedi digwydd mewn ysgolion. Roedd y dirwedd ariannol yn achosi pryder a phryder, roedd llawer o'r ymyriadau mewn ysgolion yn cael eu hystyried yn gyfleusterau ychwanegol ac efallai y bydd penderfyniadau cyllido yn y dyfodol yn effeithio arnynt.

Pwysleisiodd y Pennaeth Addysg bwysigrwydd lles, roedd yn bresennol ym mhopeth ysgolion ac addysg a gynhelir yn ddyddiol. Clywodd yr aelodau fod Grŵp Dull Ysgolion Cyfan wedi cyfarfod hanner tymor gyda phartneriaid i ddatblygu ysgolion hyfforddi penodol yn teimlo y byddai'n fuddiol i staff a disgyblion yr ysgol. Pwysleisiwyd pwysigrwydd cefnogi lles plant yn dilyn y pandemig ei bod yn hanfodol bod yr awdurdod yn galluogi ac yn cefnogi ysgolion i drosglwyddo'r gefnogaeth honno i ddisgyblion ac i deuluoedd ehangach.

Amlygodd yr arolygiad amlasiantaeth a gynhaliwyd ym mis Chwefror 2023 lawer o waith cadarnhaol a wnaeth Sir Ddinbych a'i bartneriaid ar hyn o bryd i gefnogi ysgolion.

Cyflwynodd y Pennaeth Addysg Rona Jones, Pennaeth Ysgol Emmanuel, a roddodd bersbectif ysgol i'r Pwyllgor o waith sy'n cael ei wneud i wella cefnogaeth i ddisgyblion mewn ysgolion.

Diolchodd y Cadeirydd i'r holl swyddogion a'r gwesteion am ddod i'r cyfarfod.

Agorodd y drafodaeth a gwahoddodd yr aelodau i godi unrhyw bryderon neu gwestiynau oedd ganddynt. Trafodwyd y pwyntiau canlynol yn fanylach:

·         Roedd gweithio mewn partneriaeth yn hanfodol. Ni ellid datrys pob mater lles mewn cymdeithas mewn ysgolion ar wahân. Roedd cydweithio ag Iechyd Cyhoeddus Cymru (ICC), Gwasanaethau Iechyd Meddwl Plant a'r Glasoed (CAMHS) a'r Cynllun Ysgolion Iach ynghyd â phartneriaid eraill yn hanfodol. Bwriad y dull ysgol gyfan oedd annog pawb i gydweithio, ar yr un agenda i gefnogi pawb. Roedd y Gweithgor Dull Ysgol Gyfan yn cynnwys yr holl bartneriaid i wneud y defnydd gorau o'r adnoddau sydd ar gael ac osgoi dyblygu a gweithio seilo.

·         Ar hyn o bryd roedd gwasanaeth cwnsela ar gyfer plant 4-18 oed a oedd yn darparu gwasanaeth gan ddefnyddio amrywiaeth o wahanol ddulliau. Maent yn cynnig gwasanaeth wyneb yn wyneb neu o bell os oes angen. Roedd mwyafrif y bobl ifanc y buont yn gweithio gyda nhw rhwng 11 a 18 oed gan fod darparu gwasanaeth cwnsela i bobl ifanc 11 – 18 oed yn ofyniad statudol. Roedd tua 12% o'r disgyblion o oedran ysgol gynradd, a hyfforddwyd y cwnselydd oedd yn cynnig y gwasanaeth i'r plant ifanc mewn chwarae therapiwtig. Hoffai'r gwasanaeth ehangu mwy ar y lefel gynradd ond byddai'n dibynnu ar argaeledd cyllid drwy'r grantiau a dderbyniodd y Gwasanaeth.

·         Clywodd yr aelodau mai Ysgol Emmanuel oedd yr ysgol gyntaf yn Sir Ddinbych i dderbyn yr achrediad Ysgol ar sail Trawma. Rhoddodd Rona Jones fanylion i'r aelodau am y gwaith a wnaed yn yr ysgol i gefnogi plant. Roedd nifer o blant yn yr ysgol angen y ddarpariaeth. Roedd y dull sy'n seiliedig ar drawma yn ymwneud ag amddiffyn a rheoleiddio sicrhau bod y plant yn teimlo'n ddiogel, gan roi ymyriadau ar waith i gefnogi'r emosiynau y mae plant yn eu mynegi. Roedd cyllid wedi caniatáu i'r ysgol gyflogi cynorthwywyr addysgu ychwanegol sydd wedi'u hyfforddi mewn gwasanaethau therapiwtig a therapydd chwarae ddeuddydd yr wythnos. Roedd cyllid yn bryder i'r gwasanaeth allu parhau fel yr oedd, heb sôn am ehangu. O ganlyniad i'r gwasanaeth roedd yr ysgol wedi gweld cyfraddau gwahardd is. Roedd pob aelod o staff yr ysgol wedi bod ar fwrdd y llong o'r cychwyn cyntaf ac wedi bod yn allweddol wrth wneud i'r newidiadau ddigwydd.

·         Roedd adnabod anghenion unigolion yn allweddol. Roedd yn rhaid i staff sicrhau'r gwerth gorau am arian o'r ymyriadau oedd ar waith. Clywodd yr aelodau fod staff wedi cynnal Arolygon Agwedd Disgyblion at Hunan-ac Ysgol (PASS) oedd yn rhoi gwybodaeth gan y disgyblion. Roedd yn caniatáu casglu data a gwybodaeth i gynorthwyo penderfyniadau ar yr hyn oedd ei angen mewn ysgolion. Ar adegau, cyfeiriwyd at yr ysgol i helpu i gefnogi plant a theuluoedd i gynnig cymorth yr oedd ei angen yn ystod y diwrnod ysgol. Roedd gweithio'n agos gyda phartneriaid ac asiantaethau i gefnogi plant yn fuddiol.

·         Byddai staff mewn ysgolion yn cefnogi plant gyda neu heb unrhyw ddiagnosis. Roedd staff yn ymwybodol o restrau aros ond yn parhau i gefnogi teuluoedd mewn ffyrdd a fyddai'n cynorthwyo anghenion y plentyn.      

·         • Y gobaith oedd y byddai'r newidiadau a'r ymyriadau a gychwynnwyd mewn ysgolion yn cael effaith gadarnhaol ar gymdeithas a'r gymuned yn y blynyddoedd i ddod. Roedd sicrhau bod gan bobl ifanc y sgiliau a'r cryfder meddyliol i ffynnu yn y dyfodol yn un o'r rhesymau dros weithredu'r newidiadau.

·         Ym marn yr Aelod Arweiniol, roedd elfen iechyd a lles cwricwlwm Cymru yn hanfodol ac yn hanfodol. Byddai'n cael effaith gadarnhaol ar ddisgyblion mewn ysgolion ac yn darparu cefnogaeth i'r rhai oedd ei angen.

·         • Roedd y gallu i gefnogi a darparu'r gwasanaethau yn heriol. Roedd cyllid, amser a chapasiti yn bryder. Ar adegau, roedd staff yn mynd y tu hwnt i hynny i gefnogi unigolion yn ystod cyfnodau anodd.  Pwysleisiwyd bod staff addysg ac ysgolion yn gwneud eu gorau i bobl ifanc yn Sir Ddinbych.

·         Nodwyd nad oedd gwasanaethau cymorth lles emosiynol ar hyn o bryd yn wasanaethau statudol, gofynnodd yr aelodau a fyddai hwnnw'n faes a allai ddod yn statudol. Pwysleisiodd yr Aelod Arweiniol fod unrhyw benderfyniad o'r fath yn gorwedd gyda Llywodraeth Cymru, er bod awdurdodau addysg lleol yn lobïo'r Llywodraeth yn rheolaidd ar werth y maes addysg hwn a'r gwahaniaethau a wnaeth i deithiau addysgol disgyblion unigol. Y gobaith oedd y bydd mwy o bwysau yn y dyfodol yn cael ei roi i'r ardal hon.

Diolchodd y Cadeirydd i bawb oedd yn bresennol am eu cyfraniad i'r drafodaeth.

Cofrestrodd y Pwyllgor eu pryderon ynghylch effaith bosibl lleihau adnoddau ariannol ar gynaliadwyedd a datblygiad hirdymor y ddarpariaeth anstatudol hynod werthfawr hon yn ysgolion y Cyngor.  Ar ddiwedd trafodaeth gynhwysfawr aelodau ':

Penderfynwyd: yn amodol ar yr arsylwadau uchod –

(i)   cydnabod y gwaith a wnaed hyd yma wrth weithredu fframwaith statudol Llywodraeth Cymru ar 'wreiddio dull ysgol gyfan' at les emosiynol a meddyliol ar draws ysgolion y sir; a

(ii)          cefnogi ymdrechion yr holl bartneriaid sy'n ymwneud â datblygu lefelau priodol o gymorth ar draws holl ysgolion y sir.