Eitem ar yr agenda

Ystyried adroddiad gan y Cynghorydd Huw Hilditch-Roberts, Aelod Arweiniol Addysg, Gwasanaethau Plant ac Ymgysylltu â’r Cyhoedd (copi ynghlwm) yn ceisio cymeradwyaeth y Cabinet ar gyfer Cynllun Strategol Cymraeg mewn Addysg i’w gyflwyno i Lywodraeth Cymru.

PENDERFYNWYD bod y Cabinet yn cymeradwyo cyflwyno cynllun i Lywodraeth Cymru erbyn 31 Ionawr 2022 gan sicrhau cydymffurfiaeth â’r gofyniad i lunio Cynlluniau Strategol Cymraeg mewn Addysg 10 mlynedd newydd.

Cyflwynodd y Cynghorydd Huw Hilditch-Roberts yr adroddiad yn gofyn i'r Cabinet gymeradwyo'r Cynllun Strategol Cymraeg Mewn Addysg newydd i'w gyflwyno i Lywodraeth Cymru.

Mae gofyniad statudol i fod â Chynllun Strategol Cymraeg Mewn Addysg yn nodi sut y bydd y Gymraeg yn cael ei datblygu mewn ysgolion dros y deng mlynedd nesaf.  Mae’r Cyllun yn seiliedig ar saith o ddeilliannau sy’n adlewyrchu siwrnai’r dysgwr mewn addysg y dysgwr ac yn gyson â blaenoriaethau Cymraeg 2050 ac Addysg yng Nghymru.  Ein cenhadaeth Genedlaethol.   Mae Llywodraeth Cymru (LlC) wedi gosod targed o  rhwng 37% a 41% i Sir Ddinbych gynyddu nifer y disgyblion blwyddyn 1 sy’n derbyn eu haddysg drwy gyfrwng y Gymraeg (27% o ddisgyblion Blwyddyn 1 Sir Ddinbych yn 2021).  Mae’r Cynllun newydd yn nodi sut y bydd Sir Ddinbych yn cyrraedd y targed drwy gynyddu capasiti ysgolion cyfrwng Cymraeg a newid dynodiad iaith rhaid ysgolion cyfrwng Saesneg.  Cafwyd hefyd fanylion y broses ymgynghori.

Cyfeiriodd y Cynghorydd Hilditch-Roberts at darged Llywodraeth Cymru o filiwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050 a phwysleisiodd er bod y cynllun yn cyfeirio at fesurau y gellir eu cymryd dros y deng mlynedd nesaf, ei fod yn canolbwyntio ar ddim ond un elfen o ymateb cymunedol ehangach i ddatblygiad y Gymraeg a bod ar y Cyngor hefyd gyfrifoldeb corfforaethol i ddatblygu’r Gymraeg ledled y sir.  Rhoddodd rhagor o wybodaeth ar y saith canlyniad a nodir yn y Cynllun a sut y byddant yn cael eu gwireddu drwy gydweithio â phartneriaid.  Ychwanegodd y Pennaeth Addysg y bydd cynllun gweithredu’n cynnal y Cynllun Strategol a fydd yn cynnwys rhagor o fanylion ynghylch sut y bydd y Gymraeg yn cael ei datblygu a’r canlyniadau’n cael eu gwireddu.

Atebodd yr Aelod Arweiniol a’r Pennaeth Addysg gwestiynau’n cadarnhau nad yw targed LlC ar gyfer cynyddu nifer y disgyblion blwyddyn 1 sy’n cael addysg cyfrwng Cymraeg yn debygol o newid.  Bydd y Cynllun terfynol yn cael ei gyflwyno i LlC ym mis Ionawr a bydd ei weithrediad yn y dyfodol yn cael ei fonitro gan Grŵp Strategol y Gymraeg Mewn Addysg.  Mae llawer o gefnogaeth ar gael ar gyfer rhieni di-Gymraeg ac mae’r gefnogaeth hon wedi cynyddu ymhellach yn ystod y cyfnod clo a chyflwyniad dysgu ar-lein ar gyfer disgyblion.  Fodd bynnag derbynnir y gellir gwneud mwy i godi ymwybyddiaeth o'r mater hwnnw a faint o gefnogaeth sydd ar gael i rieni ac mae gwaith ar y gweill gyda’r Tîm Cyfathrebu yn y cyswllt hwnnw.

Gwahoddodd yr Arweinydd ragor o gwestiynau gan aelodau heb fod yn aelodau o'r Cabinet ac ymatebodd swyddogion i'r pwyntiau canlynol a godwyd–

·        cadarnhawyd bod ysgolion cyfrwng Saesneg wedi ymrwymo o hyd i ddatblygu'r cynllun Cymraeg Campus gydag ysgolion wedi ennill y wobr Efydd ac yn cymryd camau i ennill y wobr Arian ac yn y pen draw'r wobr Aur.

·        Adroddwyd ar drafodaethau cenedlaethol ynglŷn â chyfuno Grŵp Strategol y Gymraeg mewn Addysg a Fforwm Iaith y Cyngor yn seiliedig ar arfer da gyda’r nod o wella a chryfhau’r gwaith hwn wrth symud ymlaen

·        adroddwyd ar fodelu ffigyrau’r data a’r rhesymeg y tu ôl i wahanol dargedau ar gyfer canrannau’r plant 3 oed a 5 oed sy’n cael eu haddysgu drwy gyfrwng y Gymraeg yng ngoleuni’r ddarpariaeth a’r presenoldeb amrywiol mewn lleoliadau cyn-ysgol sydd y tu allan i reolaeth y sir o gymharu â phlant oedran ysgol.

·        eglurwyd y cymhlethdodau i ddysgwyr o dde'r sir sy'n mynychu ysgolion y tu allan i Sir Ddinbych o ran y gwahanol bolisïau derbyn, cludiant ysgol ac ati, ond cafwyd sicrwydd bod hwn yn fater a fydd yn cael ei ystyried ymhellach a’i drafod gyda’r ysgolion ac aelodau lleol.

·        derbyniwyd yr heriau o ran cynyddu nifer yr athrawon sy’n siarad Cymraeg ac adroddwyd ar y  camau sy’n cael eu cymryd i gynhyrchu rhagor o staff sy’n gallu dysgu drwy gyfrwng y Gymraeg sy’n cynnwys gwaith partneriaeth gyda phrifysgolion a GwE, mapio gallu ieithyddol i ddatblygu a gwella sgiliau staff presennol a chymryd camau i ddenu staff newydd sy’n gallu siarad Cymraeg i Sir Ddinbych.

·        pwysleisiwyd eto mai trosolwg strategol a ddarperir yn y Cynllun ac y bydd cynllun gweithredol ar wahân a fydd yn cynnwys y manylion am sut y bydd hyn yn cael ei ddarparu.

·        adroddwyd ar lwyddiant y rhaglen drochi yn Ysgol Glan Clwyd a chynlluniau i staff ymweld ag ysgolion eraill i gyflwyno’r ddarpariaeth hon. Mae’r angen i edrych ar ymarferoldeb darpariaeth trochi yn ne'r sir hefyd wedi’i gydnabod a'i gynnwys yn y Cynllun.

·        roedd peth trafodaeth ar gontinwwm y Gymraeg a darpariaeth chweched dosbarth a chyfeiriwyd at ddogfen statudol sydd ar ddod ar ddosbarthiad newydd ysgolion pan fydd angen trafodaeth bellach ar y deilliannau ac unrhyw oblygiadau o safbwynt darpariaeth cludiant ysgolion.

·        eglurwyd y sefyllfa o safbwynt Athrawon Bro gydag ysgolion yn ffafrio derbyn cyllid uniongyrchol i ddarparu cymorth gyda’r Gymraeg yn hytrach na defnyddio’r gwasanaeth hwnnw.

Roedd y Cabinet yn falch o gefnogi’r Cynllun a chamau i ddatblygu’r Gymraeg mewn addysg.  O ystyried y cwestiynau a’r sylwadau a gafwyd gan yr aelodau roedd yr Arweinydd yn teimlo y byddai rhinwedd mewn cynnal Gweithdy i ystyried a thrafod y Cynllun mewn mwy o fanylder.  Cadarnhaodd yr Aelod Arweiniol y byddai’n amserol trefnu sesiwn ar gyfer yr aelodau unwaith y bydd y cynllun gweithredu wedi’i ddatblygu er mwyn gallu egluro’n well sut y bydd y canlyniadau'n cael eu gwireddu a'i bod yn debyg mai yn nhymor newydd y Cyngor y bydd hyn yn digwydd.  Cydnabu’r Cabinet hefyd bod hyrwyddo a chynyddu’r defnydd o’r Gymraeg yn fater llawer ehangach a thynnodd y Prif Weithredwr sylw at y ffaith fod gan y Cyngor rôl i’w chwarae nid yn unig o ran arwain a hwyluso'r gwaith o hyrwyddo’r Gymraeg a diwylliant Cymru o fewn y sefydliad ond hefyd yn y gymuned ehangach a chadarnhaodd ei ymrwymiad i'r gwaith hwnnw.  Yng ngoleuni uchelgeisiau’r Cyngor yn y cyswllt hwn gofynnodd yr Aelod Arweiniol bod y Gymraeg yn cael ei gwneud yn flaenoriaeth gorfforaethol yn ystod tymor nesaf y Cyngor.

PENDERFYNWYD bod y Cabinet yn cymeradwyo cyflwyniad y cynllun i Lywodraeth Cymru erbyn 31 Ionawr 2022 i sicrhau cydymffurfiaeth a’r gofyniad i greu Cynllun Strategol y Gymraeg Mewn Addysg 10 mlynedd newydd.

Ar y pwynt hwn (11.40 am) cymerodd y pwyllgor egwyl fer.