Eitem ar yr agenda

Ystyried adroddiad ar waith Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru (CLlLC) fel rhan o’i Raglen Amrywiaeth mewn Democratiaeth (copi ynghlwm).

Arweiniodd Pennaeth y Gwasanaethau Cyfreithiol, Adnoddau Dynol a Democrataidd yr aelodau drwy'r adroddiad (a ddosbarthwyd ymlaen llaw). Cafodd aelodau eu hatgoffa fod adroddiad wedi ei gyflwyno i’r Cyngor Sir ar 7 Medi 2021 ar ‘Amrywiaeth mewn Democratiaeth’. Yn y cyfarfod hwnnw fe gymeradwyodd aelodau'r datganiad a nodwyd yn Atodiad 3 i’r adroddiad a dirprwywyd y broses o baratoi cynllun gweithredu i gefnogi’r datganiad i’r Pwyllgor Gwasanaethau Democrataidd.

Roedd yr adroddiad yn sôn am waith Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru (CLlLC) fel rhan o’i Raglen Amrywiaeth mewn Democratiaeth. Wedi’i gynnwys yng ngwaith CLlLC roedd Rhaglen Amrywiaeth mewn Democratiaeth uchelgeisiol i geisio sicrhau bod siambrau cynghorau yn fwy cynrychioliadol o’r cymunedau y maent yn eu gwasanaethu. Amlygwyd yn yr adroddiad nifer o rwystrau a oedd wedi eu nodi’n flaenorol gan gynnwys;

• Ymrwymiad amser ac amseroedd cyfarfodydd;

• Diwylliant gwleidyddol a sefydliadol;

• Gofal plant a chyfrifoldebau gofalu eraill;

• Beirniadaeth gan y cyhoedd a chamdriniaeth ar-lein;

• Tâl ac effaith ar gyflogaeth; a

• Diffyg modelau rôl amrywiol a chyfnod mewn swydd.

Pwysleisiodd Pennaeth y Gwasanaethau Cyfreithiol, Adnoddau Dynol a Democrataidd gyda’r ffyrdd newydd o weithio a’r system hybrid o ran cyfarfodydd y gobaith oedd y byddai rhwystr ymrwymiad amser a theithio i gyfarfodydd yn cael ei leddfu ar gyfer ymgeiswyr posibl.  Cadarnhawyd hefyd fod adroddiad penodol yn cael ei gyflwyno i’r Cyngor Sir yn dilyn pob etholiad i drafod amseroedd cyfarfodydd ac unrhyw ofynion penodol.

Tynnodd Pennaeth Gwasanaethau Cyfreithiol a Democrataidd Adnoddau Dynol sylw at y ffaith bod camau a gynhwyswyd yn y cynllun gweithredu yn gamau i wella'r ffyrdd y cynhaliwyd cyfarfodydd i sicrhau bod pobl a allai fod mewn cyflogaeth amser llawn, yn rhedeg eu busnes eu hunain, neu sydd ag anabledd neu gyfrifoldebau gofalu yn gallu cymryd rhan mewn democratiaeth leol. Pwysleisiwyd mai rôl bwysig Cynghorydd etholedig oedd i gefnogi’r ymrwymiad i ddod yn gyngor amrywiol. Roedd cynyddu ymgysylltiad gyda’r cyhoedd a chodi ymwybyddiaeth o rôl cynghorydd a’r cyfraniad cadarnhaol mae cynghorwyr yn ei wneud i awdurdodau lleol yn hanfodol. Clywodd aelodau fod CLlLC wedi lansio gwefan ‘Byddwch yn Gynghorydd’ a oedd yn cynnwys gwybodaeth ynglŷn â rôl cynghorydd ac yn cynnig cefnogaeth a chyfleoedd datblygu. Cadarnhawyd y byddai canllawiau hyfforddi ar gyfer y cyngor newydd yn cael eu darparu gan CLlLC.

Cadarnhaodd Pennaeth y Gwasanaethau Cyfreithiol, Adnoddau Dynol a Democrataidd fod y disgrifiad a ddarparwyd yn yr adroddiad wedi ei ddarparu gan CLlLC gan gynnwys y geiriad a ddefnyddiwyd ar gyfer y meini prawf ar gyfer ymgeiswyr posibl. Hysbyswyd yr Aelodau bod agenda genedlaethol wedi dechrau mynd i'r afael â phryderon a materion yn ymwneud â defnyddio cyfryngau cymdeithasol. Pwysleisiodd aelodau fod y gamdriniaeth a’r aflonyddu a dderbyniwyd dros y cyfryngau cymdeithasol wedi bod yn ofnadwy. Pwysleisiodd Pennaeth y Gwasanaethau Cyfreithiol, Adnoddau Dynol a Democrataidd bwysigrwydd cefnogi a chynorthwyo’r rhaglenni hyn.

Cadarnhawyd i aelodau ei bod wedi bod yn ofyniad cyfreithiol i gynnwys manylion cyswllt ar gyfer Cynghorwyr, ond roedd disgwyl i’r ddeddfwriaeth gael ei newid yn fuan. Atgoffwyd aelodau hefyd o’r protocol sydd mewn grym ar hyn o bryd os oedd ganddynt unrhyw bryderon neu os oeddent eisiau codi unrhyw faterion. Nododd unrhyw bryderon neu sylwadau yn ymwneud â hyfforddiant er mwyn ymdrin â hwy ac fe fyddai’n hapus i dderbyn adborth aelodau ar yr hyfforddiant a ddarperir.

Awgrymodd Pennaeth y Gwasanaethau Cyfreithiol, Adnoddau Dynol a Democrataidd i aelodau y dylid cyflwyno’r cynllun gweithredu i aelodau er mwyn cael sylwadau. Gofynnodd aelodau am i gyfarfod gael ei gynnal i dderbyn y cynllun gweithredu er mwyn cael trafodaeth ar y cynnig. Roedd yr holl aelodau yn gytûn.

Felly,

PENDERFYNWYD fod aelodau yn nodi’r adroddiad a bod adroddiad manwl pellach ar y cynllun gweithredu yn cael ei gyflwyno i’r pwyllgor.