Eitem ar yr agenda

Ystyried adroddiad gan Reolwr Perygl Llifogydd y Cyngor (copi ynghlwm) sydd yn rhoi casgliad i’r Pwyllgor o’r astudiaeth ar y cyd dan arweiniad Cyfoeth Naturiol Cymru, i welliannau posibl i reoli Ffos y Rhyl a Gwter Prestatyn.  Mae’r adroddiad yn ceisio adborth yr aelodau ar ganfyddiadau a chasgliadau’r astudiaeth.

11:05am – 12:05pm

Cyflwynodd yr Aelod Arweiniol Gwastraff, Cludiant a'r Amgylchedd, gyda chefnogaeth y Pennaeth Gwasanaethau Priffyrdd ac Amgylcheddol a’r Rheolwr Perygl Llifogydd yr adroddiad Cyfrifoldebau Rheoli Perygl Llifogydd i Ffos y Rhyl a Chafn Prestatyn. Yn ogystal â swyddogion Cyngor Sir Ddinbych, roedd tri chynrychiolydd o Gyfoeth Naturiol Cymru yn bresennol ar gyfer y drafodaeth - Keith Ivens, Daniel Bryce-Smith a Paula Harley.

Roedd yr adroddiad yn cyflwyno casgliadau’r astudiaeth ar y cyd, dan arweiniad Cyfoeth Naturiol Cymru, i ystyried a ellid gwneud gwelliannau i’r drefn o reoli Ffos y Rhyl a Gwter Prestatyn, y draeniau a’r carthffosydd cyfagos – rhwydwaith cymhleth o gyrsiau dŵr yn ardal y Rhyl a Phrestatyn, a oedd yn cynnwys cyrsiau dŵr naturiol, rhai a oedd wedi’u haddasu, yn ogystal â dyfrffyrdd wedi’u hadeiladu.  Roedd yr adroddiad hefyd yn amlinellu cyfrifoldebau pob sefydliad o ran rheoli llifogydd a lliniaru llifogydd.

Ar ôl y llifogydd a effeithiodd ar rannau o’r Rhyl a Phrestatyn ym mis Gorffennaf 2017, cychwynnodd Cyfoeth Naturiol Cymru adolygiad ar hydroleg a threfn reoli a chynnal a chadw Ffos y Rhyl a Gwter Prestatyn, sy’n cael eu cyfrif yn gyrsiau dŵr “prif afon”. Cytunodd Cyngor Sir Ddinbych a Dŵr Cymru i gefnogi Cyfoeth Naturiol Cymru â’r prosiect, a fyddai hefyd, gobeithio, yn rhoi gwell dealltwriaeth ynglŷn â sut mae asedau pob sefydliad yn gweithio gyda’i gilydd, yn enwedig pan mae glaw trwm.

Cynhaliwyd y prosiect mewn tri cham.

(i)    Roedd Cam 1 yn cynnwys astudiaeth i fodelu’r perygl o lifogydd, er mwyn rhoi gwell dealltwriaeth i Gyfoeth Naturiol Cymru am hydroleg dalgylchoedd yr afonydd.

(ii)  Roedd Cam 2 wedi arwain at adroddiad rheoli dalgylch, a oedd yn cynnig trosolwg eang o’r drefn o reoli Ffos y Rhyl a Gwter Prestatyn a’r ardaloedd o amgylch y ddau gwrs dŵr.

(iii) Mae Cam 3 hefyd wedi adeiladu ar yr argymhellion yn adroddiad rheoli Cam 2 ac wedi cynnwys trafodaethau â thimau cynnal a chadw gweithredol Cyfoeth Naturiol Cymru i ystyried effeithiau’r gwaith cynnal a chadw mewn gwahanol is-rannau o’r cyrsiau dŵr. Roedd rhywfaint o waith eto i’w wneud o ran llunio cynllun cynnal a chadw a rheoli cynhwysfawr a byddai angen ymgynghori â’r cyhoedd a budd-ddeiliaid i wneud hyn.

Dangoswyd cyflwyniad gan swyddogion Cyfoeth Naturiol Cymru i’r Pwyllgor a oedd yn amlinellu’r gwaith a wnaed gan Gyfoeth Naturiol Cymru, CSDd a Dŵr Cymru. Roedd y tri cham cyntaf wedi’u cyflawni bellach, a byddai’r canfyddiadau’n caniatáu i dimau rheoli perygl llifogydd ddatblygu strategaethau rheoli a chynnal a chadw hirdymor.

Roedd y dull a ddilynwyd ar gyfer y trydydd cam yn seiliedig ar dystiolaeth gan ddefnyddio modelu hydrolig manwl.  Roedd y gwaith hwn wedi cynnwys asesiad o effaith llystyfiant sianel (garwder), lefelau’r gwelyau, a rhwystrau mewn lleoliadau allweddol. Mae hyn wedi gwella dealltwriaeth Cyfoeth Naturiol Cymru o waith cynnal a chadw lleol a llywio technegau rheoli effeithlon sy’n seiliedig ar beryglon ym mhob is-ran.

Yn ystod y trydydd cam, roedd Cyfoeth Naturiol Cymru wedi gallu nodi cyfleoedd posibl ar gyfer ymyriadau cyfalaf er mwyn lleihau'r perygl o lifogydd hefyd. Roedd yn cydnabod y perygl presennol o lifogydd i gymunedau Prestatyn a’r Rhyl, ac mae cynlluniau ar waith i gynnal gwerthusiad llawn o ddewisiadau ar gyfer gwaith gwella, gan ddechrau gydag Achos Amlinellol Strategol yn 2022.

Yn ystod y drafodaeth: 

·         diolchodd aelodau i swyddogion am y gwaith a wnaed, fodd bynnag, roedd rhai yn teimlo y dylai rhai agweddau ar y gwaith fod wedi’u gwneud yn gynharach. 

·         Cadarnhaodd Cyfoeth Naturiol Cymru fod materion fel cynnal a chadw gerddi a waliau eiddo, a’r angen i ddiogelu darnau ac ati rhag mynd i mewn i Ffos y Rhyl neu syrthio i mewn iddi ac achosi rhwystrau, yn fater i berchnogion glannau'r afon, h.y. perchnogion eiddo unigol.  Nid Cyfoeth Naturiol Cymru oedd perchnogion y Ffos. Roedd ganddynt bwerau wedi’u caniatáu o ran gwneud gwaith i liniaru'r perygl o lifogydd o’r cwrs dŵr.  At y diben hwn, roedd gan Gyfoeth Naturiol Cymru bwyntiau mynediad mewn lleoliadau penodol ar hyd y Ffos er mwyn galluogi mynediad er mwyn gwneud y gwaith cynnal a chadw angenrheidiol.  Roedd hyn yn osgoi’r angen i geisio cytundeb nifer o berchnogion glannau'r afon er mwyn gwneud gwaith hanfodol o ran cynnal a chadw amddiffynfeydd rhag llifogydd.

·         Cadarnhaodd y Swyddog Monitro y byddai’n cysylltu ag Adran Gwasanaethau Cyfreithiol y Cyngor i gadarnhau a oedd y Cyngor yn berchennog glannau’r afon ar gyfer unrhyw ran o Ffos y Rhyl neu Gwter Prestatyn.

·         Cadarnhaodd swyddogion Cyfoeth Naturiol Cymru fod y rhaglen flynyddol o waith cynnal a chadw i atal llifogydd wedi’i chyflawni ar y Ffos a’r Gwter o ddiwedd mis Awst ymlaen, pan oedd y tymor nythu adar wedi dod i ben.  Dechreuodd y gwaith cynnal a chadw ar y rhannau isaf, gan weithio tuag at y rhannau uchaf.

Felly: 

PENDERFYNWYD yn amodol ar y sylwadau uchod:

(i)    derbyn cynnwys yr adroddiad, yr atodiadau a’r cyflwyniad; a

(ii)  gofyn i swyddogion Cyngor Sir Ddinbych sefydlu a oedd y Cyngor ei hun yn berchennog glannau'r afon ar gyfer unrhyw ran o Ffos y Rhyl neu Gwter Prestatyn.