Eitem ar yr agenda

Derbyn cyflwyniad ar waith Menter Iaith gan Ruth Williams, Prif Swyddog Menter Iaith Sir Ddinbych.

Dolen at Adroddiad Blynyddol 2019-20 Menter Iaith Sir Ddinbych > 

https://misirddinbych.cymru/cms/wp-content/uploads/2021/01/Adroddiad-Blynyddol-2019-20203054.pdf 

Cyflwynodd y Cynghorydd Huw Hilditch-Roberts Ruth Williams, Prif Swyddog Menter Iaith Sir Ddinbych a gafodd ei gwahodd i'r cyfarfod i roi trosolwg o waith Menter Iaith.  Roedd dolen at Adroddiad Blynyddol Menter Iaith Sir Ddinbych 2019 - 2020 wedi'i dosbarthu  gyda rhaglen y cyfarfod ac mae’r adroddiad yn rhoi trosolwg cynhwysfawr o weithgareddau yn ystod 2019/20.

Cyflwynodd y Prif Swyddog gyflwyniad PowerPoint ar Fenter Iaith Sir Ddinbych - un o 22 Menter Iaith  sydd ar waith yng Nghymru i gynyddu a chryfhau’r defnydd o’r Gymraeg mewn cymunedau.  Mae’r sefydliad yn siop un stop ar gyfer gwybodaeth am yr iaith, eisteddfodau ac ati, gofal plant, sesiynau iaith a mwy i helpu pobl i fyw, dysgu a mwynhau eu hunain drwy gyfrwng y Gymraeg.

Roedd y cyflwyniad yn cynnwys y canlynol:

·         strwythur Menter Iaith (cyfarwyddwyr, ymddiriedolwyr a staff), sy’n elusen gofrestredig sydd wedi ennill Marc Ansawdd Elusen Ddibynadwy Cyngor Cenedlaethol y Mudiadau Gwirfoddol.

·         y ffaith bod Menter Iaith mewn sefyllfa strategol i helpu i ddarparu gweledigaeth Llywodraeth Cymru o filiwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050 a sut y caiff ei ariannu.

·         y prif dargedau a’r themâu strategol ar gyfer cynyddu’r defnydd o’r Gymraeg ynghyd â strategaethau allweddol eraill yn cynnwys Strategaeth y Gymraeg Sir Ddinbych a Chynllun Strategol y Gymraeg Mewn Addysg a gwaith gyda phartneriaid a sectorau eraill.

·         darpariaeth o fewn themâu iaith Gymraeg strategol Sir Ddinbych (1) Cynllunio Strategol yr Iaith Gymraeg yn Sir Ddinbych, (2) Plant a Phobl Ifanc, (3) y Gymuned, a (4) Busnes a’r Economi, a manylion y cyfoeth o weithgareddau/digwyddiadau sydd wedi’u cynnal i’r perwyl hwn a ddangoswyd mewn ffotograffau, yn y cyfryngau ac ati.

·         y ffynonellau o gyllid sydd ar gael i Menter Iaith fel elusen gofrestredig yn cynnwys grantiau gan Lywodraeth Cymru a Chyngor Sir Ddinbych ynghyd â chefnogaeth o ffynonellau eraill ar gyfer gweithgareddau a phrosiectau.

·         cafwyd dolenni at dudalennau cyfryngau cymdeithasol Menter Iaith ynghyd â manylion cyswllt y sefydliad.

Diolchodd y Cadeirydd i’r Prif Swyddog am ei chyflwyniad diddorol a llawn gwybodaeth.  Cytunwyd y dylid anfon y cyflwyniad at yr aelodau ar ôl y cyfarfod.

Manteisiodd yr aelodau ar y cyfle i wneud sylwadau a thrafod gwahanol agweddau ar waith Menter Iaith gyda'r Prif Swyddog. Roedd prif feysydd trafod yn canolbwyntio ar y canlynol -

·         Gofynnodd y Cynghorydd Ann Davies a oes digon yn cael ei wneud i gefnogi ac annog myfyrwyr o ysgolion uwchradd cyfrwng Cymraeg sy'n mynd i Goleg Cambria i ddal ati i siarad Cymraeg.  Eglurodd y Prif Swyddog bod gan y Coleg ei swyddogion ei hun sy’n gyfrifol am sicrhau argaeledd y Gymraeg yn unol â'i safonau iaith Gymraeg, fodd bynnag pe bai gan yr aelodau unrhyw faterion yr hoffent eu codi yn y cyswllt hwn, gallai Menter Iaith Sir Ddinbych eu cyfeirio'n ôl at Goleg Cambria.  Fel partner, mae Menter Iaith yn tueddu i weithio gyda Choleg Cambria yng nghyd-destun dosbarthiadau Cymraeg ar gyfer oedolion, ond o dro i dro hefyd cynhelir digwyddiadau neu weithgareddau ar y cyd.  Er nad yw Menter Iaith yn gyfrifol am addysg mae'n gweithio gyda'r sector addysg fel rhan o Gynllun Strategol y Gymraeg Mewn Addysg er mwyn cynnal trosolwg.  Mewn ymateb i gwestiwn arall am y bobl ifanc yn y Rhyl sy’n manteisio ar weithgareddau Menter Iaith, dywedodd y Prif Swyddog bod o leiaf 90% o ddisgyblion yr ysgolion Cymraeg yn dod o gartrefi di-Gymraeg a bod y rhan fwyaf o ddisgyblion yn dysgu’r iaith drwy’r ysgol.  Mae Menter Iaith yn gweithio gyda rhai ysgolion ond ni all gynnig rhagor o brosiectau heb gyllid ychwanegol i gyflogi mwy o staff.  Mae rhieni’n aml yn cysylltu â Menter Iaith am gefnogaeth a chyngor ar sut i ddefnyddio’r Gymraeg yn y cartref.

·         Cyfeiriodd y Cynghorydd Emrys Wynne at lwyddiant Menter Iaith mewn cynyddu’r defnydd o’r Gymraeg, yn arbennig wrth ddarparu cyfleoedd i bobl ifanc fwynhau’r iaith y tu allan i sefydliadau addysgol, a llongyfarchodd hwy am hyn.  Tynnodd sylw hefyd at bwysigrwydd sicrhau bod cyllid digonol ar gael er mwyn parhau â’r gwaith hwn yn y dyfodol ac anogodd yr awdurdod lleol i ddarparu’r gefnogaeth orau bosibl.  Mae hi hefyd yn bwysig ystyried gogledd a de’r sir ac er bod canran siaradwyr Cymraeg yn y Rhyl yn isel, mae'r niferoedd yn uchel iawn. 

·         Diolchodd y Cynghorydd Meirick Davies hefyd i’r staff am yr holl waith y maent yn ei wneud ac am y ddarpariaeth ymarferol sydd yn ei lle, ac roedd yn awyddus i glywed mwy am y gwaith sy’n cael ei wneud gyda Choleg Cambria.  Cyfeiriodd y Prif Swyddog eto at gynnwys ei chyflwyniad ac at waith Menter Iaith gyda swyddogion sy’n gyfrifol am y Gymraeg yng Ngholeg Cambria.  Pwysleisiodd bwysigrwydd cydnabod a deall manteision defnyddio’r Gymraeg a bod yn ddwyieithog wrth baratoi pobl ifanc ar gyfer y gweithle, yn arbennig mewn sectorau megis gofal plant, ac mae'r manteision hyn yn cael eu marchnata'n gyson i weithwyr a busnesau.

·         Roedd gan y Cadeirydd ddiddordeb mewn clywed am y cysylltiadau busnes a phwysleisiodd bwysigrwydd defnyddio'r Gymraeg mewn siopau a chaffis ac ati a holodd a ellid gwneud mwy i annog hyn.  Roedd y Prif Swyddog yn cydnabod pwysigrwydd cefnogi busnesau a chytunodd bod angen gweld a chlywed y Gymraeg ar y stryd ac mewn mannau fel siopau, llyfrgelloedd ac ati yn ddyddiol er mwyn normaleiddio'r defnydd o’r Gymraeg  a chynyddu hyder pobl i ddefnyddio’r iaith.  O ran y stryd fawr mae Menter Iaith yn gweithio yn wyth o drefi mwyaf Sir Ddinbych ond oherwydd bod y tîm mor fach dim ond canran fach o fusnesau y mae modd eu cyrraedd. Soniodd am y defnydd o arwyddion dwyieithog a’r gwasanaeth sydd ar gael i gyfieithu 500 gair y mis am ddim ond dywedodd bod angen ymgyrchoedd i hyrwyddo hyn.  Awgrymodd y gallai Swyddogion Datblygu Economaidd y Cyngor ddechrau sgwrs gyda busnesau yn gofyn os ydyn nhw wedi meddwl am fanteision dwyieithrwydd, gan dynnu sylw at y ffaith nad oes anfantais i unrhyw fusnes o weithredu’n ddwyieithog nac ychwaith gostau ychwanegol os gwneir cynlluniau ar gyfer hynny o’r cychwyn cyntaf.  Gallai mentrau eraill gynnwys amod ar y defnydd o’r Gymraeg wrth ddyfarnu grantiau; hysbysebu swyddi yn Gymraeg yn unig a swyddi Cymraeg yn hanfodol dynodedig ar gyfer gwasanaethau rheng flaen; y posibilrwydd o hyfforddiant ar gyfer y rhai hynny nad oes ganddynt ddigon o hyder i ddefnyddio eu Cymraeg a'r posibilrwydd o gyrsiau wedi'u teilwra'n arbennig ar gyfer grwpiau busnes.

Wrth gloi’r drafodaeth diolchodd y Cadeirydd i’r Prif Swyddog am fynychu’r cyfarfod ac am ei chyflwyniad.

PENDERFYNWYD y dylid dosbarthu’r cyflwyniad ar waith Menter Iaith i'r Aelodau.

Ar y pwynt hwn (11.07 am) cymerodd y pwyllgor egwyl deng munud.