Eitem ar yr agenda

Ystyried adroddiad gan y Cydlynydd Craffu (copi ynghlwm) sy'n gofyn i'r Pwyllgor, yn seiliedig ar y wybodaeth ysgrifenedig a llafar a ddarperir, adolygu penderfyniad y Cabinet a wnaed ar 22 Medi 2020.

Cafwyd pleidlais: 10 o blaid, 0 yn erbyn, 0 ymatal

 

Y Pwyllgor:

 

Wedi Penderfynu:  bod gwybodaeth fanwl yn cael ei ddarparu i’r holl gynghorwyr sir erbyn dechrau 2021 ar raglen ysgolion yr 21ain ganrif, i gynnwys -

(i)           cefndir y cyllid a’r broses flaenoriaethu i benderfynu pa ysgolion sydd yn deilwng i elw o fuddsoddiad a phryd;

(ii)          manylion o’r buddsoddiad sydd wedi’i wneud yn barod yn ysgolion y sir a’r sefyllfa bresennol; ac

(iii)        amlinelliad eglur o gynlluniau’r dyfodol, yn ddarostyngedig i argaeledd cyllid gan Lywodraeth Cymru a'r Cyngor, i wneud ysgolion Cyngor Sir Ddinbych yn addas ar gyfer y 21ain Ganrif

 

Gyda’r Pwyllgor yn cytuno i’r penderfyniad uchod dyma’r llofnodwyr ar gyfer y cais galw i mewn yn nodi eu bod nhw'n cytuno na ddylai'r cais i adolygu penderfyniad y Cabinet fynd yn ei flaen.

 

Eglurodd y Cadeirydd fod y Pwyllgor wedi’i alw yn unol â chyfansoddiad y Cyngor i ystyried cais galw i mewn a gyflwynwyd o ran penderfyniad a wnaed gan y Cabinet ar 22 Medi 2020 yn ymwneud â ‘Rhaglen Ysgolion yr 21ain Ganrif – Cynigion Band B’.  Roedd y Cabinet wedi penderfynu -

 

·         cymeradwyo dechrau prosiectau yn Ysgol Plas Brondyffryn / Ysgol Uwchradd Dinbych, Dinbych; Ysgol Bryn Collen / Ysgol Gwernant, Llangollen ac Ysgol Pendref, Dinbych, fel rhan o’r cam cyntaf o brosiectau ar gyfer Band B Rhaglen Ysgolion yr 21ain Ganrif a chyflwyno’r cynigion hyn i Lywodraeth Cymru, a

·         pharhau i geisio cyllid ychwanegol ar gyfer ail gam prosiectau Band B ac adolygu’r sefyllfa ymhen 18 mis i ganfod opsiynau ar gyfer gweithredu rhai o’r prosiectau hyn.

 

Roedd hysbysiad galw i mewn wedi’i gyflwyno gan y Cynghorydd Paul Penlington, ac wedi’i gefnogi gan bedwar cynghorydd arall, i alw am adolygiad o’r penderfyniad ar y sail ganlynol -

 

“...Rwy’n dymuno galw’r penderfyniad hwn i mewn er mwyn i’r awdurdod adolygu angen Ysgol Uwchradd Prestatyn yn iawn fel mae’n sefyll yn 2020 yn deg ochr yn ochr ag ysgolion eraill.  Fel yr ysgol uwchradd fwyaf yn y sir, a’r unig ysgol uwchradd ym Mhrestatyn, mae ganddi achos ar gyfer gwelliant cystal ag eraill sydd wedi’u trefnu ar gyfer cyllid Band B.”

 

Cyflwynodd y Cydlynydd Craffu yr adroddiad (dosbarthwyd eisoes) sy’n nodi rheolau’r weithdrefn ‘galw i mewn’ a sail y cais ‘galw i mewn’ ac eglurodd pa weithdrefnau mae’n rhaid eu dilyn yn y cyfarfod.  Cyfeiriwyd at atodiadau’r adroddiad gan gynnwys adroddiad y Cabinet a ystyriwyd ar 22 Medi 2020 ynghyd ag adroddiad am y ‘Broses ar gyfer Cyflwyniad Band B’ a oedd wedi’i ddwyn ymlaen o gyfarfod nesaf y Pwyllgor a oedd wedi’i drefnu oherwydd ei fod yn cynnwys gwybodaeth ddefnyddiol sy’n ymwneud â’r adolygiad presennol o benderfyniad y Cabinet.

 

Yn absenoldeb y Cynghorydd Paul Penlington, darllenodd y Cynghorydd Mabon ap Gwynfor ddatganiad ar ei ran.  Roedd y Cynghorydd Penlington wedi dweud -

 

·         roedd penderfyniad y Cabinet wedi ei seilio ar gyfarfodydd y Cabinet mor bell yn ôl â 2017 ac nid oedd Ysgol Uwchradd Prestatyn wedi’i chynnwys bryd hynny ac nid oedd wedi'i chynnwys mewn unrhyw gyllid Ysgolion yr 21ain ganrif ar hyn o bryd chwaith

·         pan holwyd yn gynharach yn y flwyddyn, dywedwyd wrtho ei bod yn bosibl y byddai Ysgol Uwchradd Prestatyn yn cael ei hystyried yn 2024, ond nid oedd hyn yn ddigon cadarn i ddiwallu anghenion plant ym Mhrestatyn

·         nid oedd cynghorwyr wedi cael cyfle i graffu'r broses a arweiniodd at benderfyniad y Cabinet ar 22 Medi ac roeddent wedi'u heithrio o unrhyw broses a arweiniodd ato dros y misoedd diweddar, ac nid oedd wedi gallu ymuno â'r drafodaeth a gofyn cwestiynau priodol yn y Cabinet oherwydd methiannau â chyfarfodydd ar-lein y cyngor

·         roedd y sefyllfa yn Ysgol Uwchradd Prestatyn wedi newid yn sylweddol ers 2017 ac roedd yr ysgol angen gwelliant sylweddol, os nad ysgol newydd sbon ar frys

·         dywedwyd wrtho fod niferoedd disgyblion yn lleihau, ac nid oedd hyn yn wir – roedd 1,800 o ddysgwyr yn yr ysgol dair blynedd yn ôl, a 1,500 cyson o ddysgwyr ers hynny

·         roedd ysgolion cynradd Prestatyn yn ei chael yn anodd ymdopi â’r galw a gyda dim ond un ysgol uwchradd, roedd posibilrwydd y byddai anawsterau sylweddol yn y dyfodol agos

·         roedd yr hinsawdd ariannol bresennol a’r dyfodol yn ansicr a heb ymrwymiad pendant i Ysgol Uwchradd Prestatyn, mae’n bosibl na fyddai'n cael unrhyw welliant sylweddol am flynyddoedd

·         hyd y gwyddai ef, roedd Ysgol Uwchradd Prestatyn wedi’i hadeiladu ym 1956 gydag ychydig o newidiadau ers hynny a dim gwelliannau mawr, felly roedd angen gwelliant cyflym.

 

Roedd yr Aelod Arweiniol, y Cynghorydd Huw Hilditch-Roberts, y Pennaeth Addysg Dros Dro a’r Pen Reolwr – Cymorth i Ysgolion yn bresennol.  Rhoddodd yr Aelod Arweiniol rywfaint o gefndir i Raglen Ysgolion yr 21ain Ganrif a chynigion Band B, a sut roedd y Pwyllgor Craffu a’r Cabinet wedi ymwneud â’r broses honno dros y dair blynedd ddiwethaf.  Er mwyn eglurder, roedd y Cynghorydd Penlington wedi gofyn y cwestiwn yng nghyfarfod y Cabinet o ran pam nad oedd Ysgol Uwchradd Prestatyn wedi’i chynnwys yn y cynigion ac roedd eglurhad wedi’i roi bryd hynny, a oedd yn seiliedig ar angen a’r broses flaenoriaethu.  O ran sail ar gyfer galw’r adolygiad o benderfyniad y Cabinet, ymatebodd yr Aelod Arweiniol fel a ganlyn -

 

·         Niferoedd disgyblion Ysgol Uwchradd Prestatyn – roedd ffigurau a ddarparwyd ar gyfer cyfnod y pum mlynedd diwethaf yn dangos gostyngiad cyffredinol o ran niferoedd disgyblion. 

Roedd tua 230/240 o ddisgyblion wedi’u derbyn i Flwyddyn 7 yn ystod y cyfnod hwnnw, a cyn agor adeilad newydd Ysgol Uwchradd y Rhyl, roedd y nifer hwn tua 260/270 o ddisgyblion.  Roedd cyfran Ysgol Uwchradd Prestatyn o ddisgyblion uwchradd ar draws Sir Ddinbych wedi lleihau mewn termau cymharol o 25% i 21%.

·         Niferoedd sector cynradd Prestatyn – yn gyffredinol, roedd 2,037 o leoedd ysgol gynradd llawn amser ar draws y dref a’r ardaloedd cyfagos, ac roedd 1,777 o ddisgyblion yn mynychu, a oedd wedi arwain at 260 o leoedd gwag [12%]. 

Roedd buddsoddiad sylweddol wedi’i wneud yn y sector cynradd ym Mhrestatyn.  Roedd nifer derbyn Blwyddyn 7 ar gyfer 2020 yn dangos bod 77.3% yn dod o ysgolion cyfrwng Saesneg yn y dref, 6.3% o ysgolion eraill Sir Ddinbych a 16.4% o’r tu allan i’r sir.  Roedd niferoedd disgyblion sydd yn trosglwyddo o'r Rhyl i Brestatyn wedi gostwng ers 2016 a byddai ysgol newydd Crist y Gair yn cael effaith ar niferoedd disgyblion yn y dyfodol hefyd.

·         Cyflwr Adeiladau – pan gyflwynwyd Cynllun Amlinellol Strategol yn 2017 cafodd Ysgol Uwchradd Prestatyn ei ystyried fel Cyflwr C ac Addasrwydd C. O’i gymharu â’r wyth ysgol uwchradd yn Sir Ddinbych – mae pedwar wedi cael eu cydnabod i fod yn rhan o Fand A (yn dilyn hynny St. Brigid’s wedi optio allan) gan adael un Categori B (Ysgol Brynhyfryd), tri Chategori  C (St. Brigid’s, Ysgol Dinas Bran ag Ysgol Uwchradd Prestatyn), ac un Categori D (Ysgol Uwchradd Dinbych) a gafodd ei weld fel blaenoriaeth uchel.   Mae’r rhestr hir i Lywodraeth Cymru wedi cynnwys buddsoddiad i Ysgol Uwchradd Prestatyn ac Ysgol Brynhyfryd.   Wrth gydbwyso’r achosion presennol ar gyfer gweddill yr ysgolion Categori C, rhoddwyd blaenoriaeth uwch i St. Brigid’s ac Ysgol Dinas Bran o ystyried yr adnoddau cyfyngedig pan gafodd y Cynllun Amlinellol Strategol ei gyflwyno.

·         Datblygu cynllun 5 mlynedd – yn dilyn y penderfyniad a wnaed, cyfarfu swyddogion asesu â Grŵp Ardal Aelodau Prestatyn a Llywodraethwyr i drafod anghenion brys ac anghenion tymor byr Ysgol Uwchradd Prestatyn a arweiniodd at gynllun 5 mlynedd a gytunwyd. 

Roedd meysydd blaenoriaeth yn cynnwys Ffensys a Diogelwch Safle; Coridor Mynediad; Gwyddoniaeth; Technoleg a Chymraeg a Maes Parcio a darparwyd manylion y materion oedd i gael sylw a chynnydd cadarnhaol a wnaed yn erbyn y meysydd blaenoriaeth hynny.  Roedd gwaith cynnal a chadw diweddar a gynlluniwyd gwerth £1.64 miliwn wedi’i wneud yn yr ysgol ac roedd gwaith wedi’i drefnu ar gyfer y dyfodol.

 

Ailadroddodd yr Aelod Arweiniol fod yr argymhelliad i’r Cabinet wedi'i seilio ar broses flaenoriaethu o ran angen mwyaf gyda’r adnoddau cyfyngedig sydd ar gael.  Roedd y Cyngor wedi gweithio’n agos gydag Ysgol Uwchradd Prestatyn i ddatblygu’r cynllun 5 mlynedd i fynd i’r afael â meysydd pryder ac roedd yr ysgol yn cefnogi’r dull gweithio mewn partneriaeth yn llawn a chydnabod y buddsoddiad sy’n cael ei wneud y tu hwnt i’r Rhaglen Ysgolion yr 21ain Ganrif.  Ychwanegodd y Pennaeth Addysg Dros Dro ei fod mewn cyswllt rheolaidd â’r ysgol ac roedd cynnydd da yn cael ei wneud o ran y cynllun 5 mlynedd.  Er mai’r dewis amlwg a ffefrir oedd ar gyfer ysgol newydd, cydnabuwyd bod proses flaenoriaethu ac adnoddau cyfyngedig ar gael ac ar y sail hwnnw, roedd y Pennaeth wedi bod yn fodlon â’r lefel o fuddsoddiad.  Cadarnhaodd y Cynghorydd Hugh Irving, Cadeirydd y Llywodraethwyr yn Ysgol Uwchradd Prestatyn y bu buddsoddiad sylweddol yn yr ysgol dros y blynyddoedd, ac er bod methiannau amlwg, derbyniwyd mai ysgol newydd oedd y dewis delfrydol ond nad oedd hyn yn bosibl dan amgylchiadau presennol.  Roedd trafodaethau defnyddiol wedi’u cynnal gydag aelodau arweiniol a swyddogion ac roedd rhaglen pum mlynedd o fuddsoddiad wedi’i chytuno fel ffordd ymlaen.

 

Yn ystod y drafodaeth, gwahoddodd y Cadeirydd aelodau’r Pwyllgor i ofyn cwestiynau cyn gwahodd llofnodwyr y weithdrefn galw i mewn ac unigolion eraill nad oeddent yn aelodau o’r Pwyllgor i wneud yr un fath.  Gofynnwyd cwestiynau gan roi ystyriaeth benodol i Ysgol Uwchradd Prestatyn fel a soniwyd yn yr hysbysiad galw i mewn ynghyd ag ysgolion eraill o fewn y sir gan gynnwys cyflwr yr ysgolion hynny a gweithredu’r broses asesu ynghyd â chanlyniad y broses honno o ran categoreiddio, trefn flaenoriaeth a therfynau amser posibl ar gyfer buddsoddiad.  Gofynnwyd am eglurder hefyd o ran elfennau cyllid Rhaglen Ysgolion yr 21ain Ganrif a phrosiectau’r dyfodol.

 

Ymatebodd yr Aelod Arweiniol, Pennaeth Addysg Dros Dro, Pen Reolwr – Cymorth i Ysgolion a Phennaeth Cyllid i gwestiynau a sylwadau aelodau fel a ganlyn -

 

·         cadarnhawyd bod 12 o ddisgyblion o Brestatyn yn mynychu Blwyddyn 7 yn y Rhyl o fis Medi

·         eglurwyd cymhlethdodau safle Ysgol Uwchradd Prestatyn o ystyried maint yr adeilad a llif disgyblion a’r angen i asesu’r effaith ar niferoedd disgyblion ym mlynyddoedd y dyfodol gan ystyried adeilad newydd Ysgol Uwchradd y Rhyl ac Ysgol Crist y Gair, er mwyn bod â data cadarn ar gyfer cynllunio yn y dyfodol a sicrhau bod buddsoddiad yn cael ei wneud fel rhan o’r broses gyffredinol yn yr ysgolion iawn ar yr amser iawn

·         ailadroddwyd bod Corff Llywodraethu a Phennaeth Ysgol Uwchradd Prestatyn yn cael trafodaethau rheolaidd â’r Aelod Arweiniol a swyddogion a’u bod nhw’n gefnogol o lefel y buddsoddiad a’r ymrwymiad a ddarperir i’r ysgol ar hyn o bryd

·         dywedwyd o ran derbyniadau Blwyddyn 7 yn Ysgol Uwchradd Prestatyn, roedd 16.4% o’r tu allan i’r sir, a oedd gyfwerth â 39 disgybl, ac roedd y mwyafrif o’r rhain yn dod o ysgolion Sir y Fflint

·         eglurwyd y newid o ran cyllid LlC ar gyfer Rhaglen Ysgolion yr 21ain Ganrif a’r cyfraddau ymyrraeth ar gyfer gwahanol gynlluniau a arweiniodd at fod angen blaenoriaethu’r prosiectau hynny a nodwyd yng nghynigion Band B – ar sail asesiad o ysgolion, nid oedd Ysgol Uwchradd Prestatyn wedi’i nodi i’w chynnwys ym Mand B ar unrhyw bwynt ac roedd wedi’i nodi ar gyfer buddsoddiad yn y dyfodol

·         ymhelaethwyd ar yr amrywiaeth o waith a oedd wedi’i gynnwys yn y cynllun 5 mlynedd ar gyfer Ysgol Uwchradd Prestatyn a oedd yn mynd rhagddo ar hyn o bryd yn nhrefn blaenoriaeth fel a nodwyd gan yr ysgol a chadarnhawyd nad oedd y ffigurau’n cynnwys gwaith llifogydd allanol

·         eglurwyd y newidiadau i’r meini prawf ar gyfer Cyllid Ysgolion yr 21ain Ganrif dros amser a oedd yn seiliedig nawr ar gyflwr amgylchedd yr ysgol i ddysgwyr

·         eglurwyd y broses flaenoriaethu ymhellach a chytunwyd i ddarparu rhagor o wybodaeth a rhagor o eglurhad o’r broses asesu ysgolion a gwaith gofynnol gan gynnwys trefn flaenoriaethu ar gyfer buddsoddiad ond dywedwyd na fyddai’n bosibl iddynt ymrwymo i derfynau amser na phrosiectau penodol o ystyried lefel yr ansicrwydd yn y dyfodol o ran meini prawf, cyllid a phenderfyniadau gwleidyddol ar lefel leol a chenedlaethol yn y dyfodol

·         cyfeiriwyd at raglen cynnal a chadw ysgolion a oedd yn dod i gyfanswm o £9 miliwn ac roedd £2.2 miliwn o hwn ar gael a gellid ystyried hwn ochr yn ochr â Rhaglen Ysgolion yr 21ain Ganrif hefyd a darparu darlun ehangach o fuddsoddiad ysgol

·         eglurwyd y rhesymeg sy’n sail i gynnwys Ysgol Bryn Collen ac Ysgol Gwernant yn y cynigion a gwersi a ddysgwyd o’r prosiectau a gyflawnwyd ym Mand A

·         darparwyd sicrwydd y byddai’r cyngor yn parhau i lobïo LlC ar gyfer y cyllid ychwanegol i gwblhau ail gam Band B, a oedd yn cynnwys darpariaeth gynradd y Rhyl, ac adrodd yn ôl i’r Cabinet ar hynny ar ôl deunaw mis.

 

Croesawodd y Pwyllgor y buddsoddiad a wnaed eisoes yn ysgolion Sir Ddinbych ac roedd yn falch o nodi cynlluniau buddsoddi’r dyfodol yn hynny o beth.  Roedd y Pwyllgor hefyd o’r farn fod yr eglurhad o’r broses flaenoriaethu a ddarparwyd yn ystod y cyfarfod wedi bod yn ddefnyddiol ond roeddent yn teimlo er mwyn darparu rhagor o eglurder a thryloywder, dylid darparu rhagor o wybodaeth i bob cynghorydd am Raglen Ysgolion yr 21ain Ganrif a chyflwynodd y Cynghorydd Graham Timms gynnig ar sail hynny, ac fe’i eiliwyd gan y Cynghorydd Merfyn Parry.  Roedd y Cynghorydd Mabon ap Gwynfor yn cefnogi’r cynnig hefyd a gofynnodd am derfyn amser ar gyfer cyflwyno’r wybodaeth ofynnol.  O'i roi i’r bleidlais, gwnaeth y Pwyllgor -

 

BENDERFYNU bod gwybodaeth fanwl yn cael ei darparu i bob cynghorydd sir erbyn dechrau 2021 am Raglen Ysgolion yr 21ain Ganrif gan gynnwys -

 

(i)        cefndir y cyllid a’r broses flaenoriaethu a gaiff ei dilyn i benderfynu pa ysgolion oedd yn deilwng o fanteisio ar fuddsoddiad a phryd;

 

(ii)       manylion am fuddsoddiad a wnaed eisoes yn ysgolion y sir a’r sefyllfa bresennol, ac

 

(iii)      amlinelliad clir o gynlluniau’r dyfodol, yn amodol ar argaeledd cyllid Llywodraeth Cymru a’r Cyngor, er mwyn sicrhau bod ysgolion Cyngor Sir Ddinbych yn addas ar gyfer y 21ain Ganrif.

 

Ar ôl i’r Pwyllgor gytuno ar y penderfyniad uchod, dangosodd llofnodwyr y cais galw i mewn eu bod yn cytuno na ddylai’r cais i adolygu penderfyniad y Cabinet ddatblygu bellach.

 

 [Ymunodd y Cynghorydd Paul Penlington â’r cyfarfod ar ôl y drafodaeth, cyn y bleidlais.]    

 

Yn y fan hyn (12.15 p.m.) cymerodd y pwyllgor egwyl am luniaeth.