Eitem ar yr agenda

Ystyried adroddiad gan y Cynghorydd Julian Thompson-Hill, Aelod Arweiniol Cyllid, Perfformiad ac Asedau Strategol (copi ynghlwm) ynglŷn â'r sefyllfa ariannol ddiweddaraf a’r cynnydd a wnaed o ran y strategaeth y cytunwyd arni ar gyfer y gyllideb.

PENDERFYNWYD bod y Cabinet –

 (a)      yn nodi'r cyllidebau a bennwyd ar gyfer 2018/19 a'r cynnydd yn erbyn y strategaeth y cytunwyd arni ar gyfer y gyllideb, a

 (b)      chyhoeddi datganiad i alw ar Lywodraethau Cymru a’r DU i gydnabod anawsterau darparu gwasanaethau statudol yn yr hinsawdd ariannol bresennol a gofyn iddynt weithredu er mwyn sicrhau bod gwasanaethau hanfodol yn cael eu cyllido fel eu bod yn gynaliadwy ar gyfer y genhedlaeth hon a chenedlaethau'r dyfodol.

Cyflwynodd y Cynghorydd Julian Thompson-Hill yr adroddiad yn rhoi manylion ynglŷn â'r sefyllfa ariannol ddiweddaraf a’r cynnydd a wnaed o ran y strategaeth y cytunwyd arni ar gyfer y gyllideb.  Rhoddodd grynodeb o sefyllfa ariannol y Cyngor fel a ganlyn -

·        y gyllideb refeniw net ar gyfer 2018/19 oedd £194.418 miliwn (£189.252miliwn yn 2017/18)

·        roedd amcanestyniad o orwariant o £0.774 miliwn ar gyllidebau gwasanaethau a chorfforaethol

·        rhoddwyd manylion arbedion ac arbedion effeithlonrwydd gwerth £4.6 miliwm a gytunwyd arnynt gan gynnwys y rhai hynny a oedd eisoes wedi eu cyflawni gyda’r dybiaeth y byddai pob arbediad effeithlonrwydd/ arbediad yn cael eu cyflawni – byddai unrhyw eithriadau yn cael eu hadrodd i'r Cabinet lle bo’r angen

·        amlygwyd risgiau ac amrywiadau cyfredol yn ymwneud â meysydd gwasanaeth unigol, a

·        darparwyd y wybodaeth gyffredinol ddiweddaraf ar y Cyfrif Refeniw Tai, y Cynllun Cyfalaf Tai a’r Cynllun Cyfalaf (gan gynnwys yr elfen Cynllun Corfforaethol).

Codwyd y materion canlynol gan y Cabinet wrth drafod –

·          Cludiant i’r Ysgol - cyfeiriwyd at y gorwariant a ragwelir yng nghyllideb cludiant ysgol ac at y trafodaethau blaenorol a ddylid gosod y gyllideb yn y Gwasanaethau Priffyrdd ac Amgylcheddol (HES) neu Wasanaethau Addysg a Phlant (ECS).   

Eglurwyd y rhesymeg y tu ôl i’r penderfyniad i osod y gyllideb gyda HES o ystyried fod ECS yn cynnal y broses o asesu i bennu a oedd plentyn yn gymwys i dderbyn cludiant i'r ysgol, ond roedd y trefniant comisiynu ar gyfer y rhai hynny a oedd yn gymwys ar gyfer cludiant i'r ysgol yn cael ei gynnal gan HES oherwydd yr arbenigedd a’r sgiliau oedd eu hangen ar gyfer trafod y contractau ysgolion.  Roedd HES hefyd yn darparu gwasanaeth tebyg ar gyfer darpariaeth cludiant mewn meysydd gwasanaeth eraill gan gynnwys Gwasanaethau Cymorth Cymunedol.   Cydnabuwyd bod cludiant i’r ysgol yn bwysau ar y gyllideb a oedd angen ei ddatrys lle bynnag y caiff ei leoli ac fe gytunwyd y dylai unrhyw adolygiad neu drafodaeth bellach am hynny gael ei gyflawni gyda’r swyddogion y tu allan i’r cyfarfod hwn.

·         Cyllid y Cyngor–- cyfeiriodd yr Arweinydd at y pwysau gwasanaeth parhaus y mae awdurdodau lleol yn eu hwynebu ac adroddodd fod Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru (CLlLC) yn parhau i lobïo Llywodraeth Cymru gyda’r nod o fuddsoddi mewn gwasanaethau craidd a darparu cynllun ariannol hir dymor i gynorthwyo gyda chynllunio ar gyfer y dyfodol.   

Er bod y Cyngor yn falch o’i gofnod o ran buddsoddi mewn gwasanaethau megis addysg a gofal cymdeithasol ac mewn trawsnewid gwasanaethau a datblygu gwydnwch, roedd hyfywedd a chynaliadwyedd y gwasanaethau lleol mewn perygl oherwydd y toriadau parhaus a chyson i gyllid llywodraeth leol.   Cydnabuwyd y gwaith a wnaed gan CLlLC ar ran yr awdurdodau lleol yng Nghymru ond roedd y Cabinet yn teimlo y byddai'n ddefnyddiol cyflwyno datganiad yn tynnu sylw at yr anawsterau ariannol ac i alw am ddarpariaeth cyllid digonol i sicrhau cynaliadwyedd gwasanaethau hanfodol yn y dyfodol.   Cyfeiriwyd hefyd at adolygiad o wariant Llywodraeth y DU sydd i ddod, i benderfynu ar y setliad ar gyfer Cymru ac yn dilyn hynny byddai Llywodraeth Cymru yn penderfynu ar ddyraniadau cyllid ar gyfer y swyddogaethau datganoledig hynny, gan gynnwys llywodraeth leol, a bryd hynny efallai y byddai cyfle pellach i ddylanwadu ar benderfyniadau cyllidebol a lobïo ar ran y preswylwyr.

Mewn ymateb i gwestiynau gan aelodau nad ydynt yn aelodau Cabinet ynglŷn â gorwariant amrywiol mewn adrannau gwasanaeth, eglurodd y Cynghorydd Julian Thompson-Hill-

·          y byddai disgwyl i’r holl wasanaethau gydbwyso eu cyllidebau'n fewnol lle bynnag y bo modd ac roedd mesurau i fynd i'r afael â gorwariant yn ymwneud â phrosiect SC2 wedi'u nodi yn yr adroddiad - roedd prosiect SC2 yn rhan o brosiect Glan y Môr a Pharc Dŵr y Rhyl gyda gwerth dros £20 miliwn ac yng nghyd-destun hynny roedd y gorwariant yn eithaf bychan.

·         roedd £750,000 ychwanegol wedi'i ddyrannu i Wasanaethau Cymorth Cymunedol ar gyfer 2018/19 a chydag £366,000 o Grant Gwasanaethau Cymdeithasol Cynaliadwy a'r defnydd a gynlluniwyd o'r cronfeydd wrth gefn, rhagwelwyd sefyllfa o gydbwyso'r gyllideb.

·         ni ellir delio â’r gorwariant a ragwelwyd yn y Gwasanaethau Addysg a Phlant yn fewnol yn y gwasanaeth ac felly byddai tanwariant corfforaethol yn cael ei ddefnyddio yn y flwyddyn ariannol bresennol - roedd dyraniad cyllideb sylfaenol ychwanegol o £1.5miliwn wedi'i gymeradwyo ar gyfer 2019/20 i fynd i'r afael â'r pwysau hynny yn y dyfodol.

·          cadarnhawyd bod pwysau tomenni hanesyddol a phwysau gwastraff yn ymwneud â throsglwyddo i gontractau gwastraff newydd yn gostau untro; eglurodd y Cynghorydd Brian Jones bod biniau yn y Rhyl wedi'u gwagio yn amlach o ganlyniad i faterion a godwyd gan y cyhoedd/aelodau yn ystod y tywydd poeth yr haf diwethaf.

PENDERFYNWYD bod y Cabinet –

(a)       yn nodi'r cyllidebau a bennwyd ar gyfer 2018/19 a'r cynnydd yn erbyn y strategaeth y cytunwyd arni ar gyfer y gyllideb, a

(b)       chyhoeddi datganiad i alw ar Lywodraethau Cymru a’r DU i gydnabod anawsterau darparu gwasanaethau statudol yn yr hinsawdd ariannol bresennol a gofyn iddynt weithredu er mwyn sicrhau bod gwasanaethau hanfodol yn cael eu cyllido fel eu bod yn gynaliadwy ar gyfer y genhedlaeth hon a chenedlaethau'r dyfodol.