Eitem ar yr agenda

Ystyried adroddiad gan y Prif Reolwr Addysg (copi wedi'i amgáu) am ddarganfyddiadau’r astudiaeth a gynhaliwyd am ddisgyblion Blwyddyn 10 o’u dewis bynciau i gyrhaeddiad.

10:05 a.m. – 10:45 a.m.

Wrth groesawu’r Aelod Arweiniol dros Addysg, Plant a Phobl Ifanc, Pennaeth Addysg a Gwasanaethau Plant a’r Uwch Swyddog Gwella Ysgolion – sy'n rhan o'r cyfarfod i gyflwyno'r adroddiad cyntaf – hoffai’r Pwyllgor eu llongyfarch nhw am eu gwaith caled oedd wedi arwain at Estyn, yn dilyn archwiliad diweddar, i ddatgan fod y Gwasanaeth yn cyflawni canlyniadau da a gyda gwasanaethau addysg o safon a chyda arweinyddiaeth a rheoli rhagorol.  Mae rhinweddau arwain y Pennaeth Addysg a Gwasanaethau Plant wedi’u nodi fel “hynod effeithiol a theilwng”, gydag aelodau yn ei llongyfarch ac yn gofyn iddi ddatgan hynny hefyd i staff y Gwasanaeth.

Cyflwynodd yr Aelod Arweiniol dros Addysg, Plant a Phobl Ifanc yr adroddiad (wedi'i ddosbarthu'n barod) a oedd yn gofyn i'r Pwyllgor ystyried darganfyddiadau'r astudiaeth a wnaed ar ddisgyblion Blwyddyn 10 o ddewis pynciau i gyrhaeddiad.  Yn ystod ei gyflwyniad fe hysbysodd Aelod Arweiniol y Pwyllgor fod Cynllun Corfforaethol y Cyngor ar gyfer 2017-2022 yn cynnwys yr uchelgais i weld fod pob plentyn yn cyflawni’r safonau disgwyliedig ar ddiwedd ysgol gynradd, yn cyflawni o leiaf 5 TGAU A* - C (yn cynnwys Saesneg neu Gymraeg a Mathemateg) erbyn diwedd ysgol uwchradd.  Mae Estyn wedi cyfeirio at yr uchelgais hwn yn ei adroddiad diweddar.

Cynghorodd y Pennaeth Gwasanaeth fod y Cyngor yn cydnabod bod diffyg mewn cyrhaeddiad yn bodoli rhwng cyfnodau allweddol (CA) 2 a 4, gyda pherfformiad yn mynd ar ei lawr yn sylweddol o tua 20% i 25% rhwng y ddau gyfnod allweddol.  Mae Swyddogion wedi llunio nifer o fesuriadau ymyrraeth i gefnogi disgyblion yn trosglwyddo o ysgolion cynradd i uwchradd er mwyn gwneud yn siŵr nad ydyn nhw'n cael eu heithrio neu ymddieithrio yn y broses addysg ac o ganlyniad yn tangyflawni gan y byddai hynny'n cael effaith ar eu canlyniadau mewn bywyd.  Wedi’i restru yn yr adroddiad oedd y gwahanol fathau o gefnogaeth a mesurau ymyrraeth ar gael i ddisgyblion.  Gellir dechrau nifer o fesurau ymyrraeth pe bai disgybl yn dechrau rhoi i fyny ar y system addysg h.y. trwy ddefnyddio’r system TRAC.  Byddai’r system yn adnabod y math mwyaf priodol o gefnogaeth i ddisgybl ar sail unigol, gan gynnwys yr amgylchedd ddysgu mwyaf effeithiol sydd ei angen i gefnogi eu haddysg i sicrhau fod y disgybl yn ffynnu ac yn cyflawni eu potensial.  Fodd bynnag mae’n bwysig sylweddoli nad yw’r holl ddisgyblion yn cyflawni'r trothwy cynhwysol Lefel 2 ar CA4, ond y nod yw sicrhau y byddan nhw’n cyflawni eu gorau. 

Mae Sir Ddinbych yn cofnodi pob disgybl unigol o'r diwrnod y maent yn cael eu cynnwys ar system addysg y Sir tan y diwrnod y byddant yn gadael. Er bod yr awdurdod lleol yn gwybod eu disgyblion a’u hanghenion yn dda mae’n debyg ei fod angen dangos tystiolaeth o’r prosesau a gwella cyfanswm ei wybodaeth.  Mae Atodiad 1 o’r adroddiad yn cynnwys enghraifft o'r matrics olrhain a ddefnyddiwyd i fonitro cynnydd disgyblion gydag anghenion addysgol arbennig (AAA), neu sydd yn gymwys am brydau ysgol am ddim, gyda Saesneg fel iaith ychwanegol neu wedi eu hystyried yn ddisgyblion dros dro.  Mae’r matrics yn rhoi proffil o bob disgybl sydd o bosib angen cefnogaeth ychwanegol.  Mae defnyddio’r matrics yn sicrhau fod yr holl ffactorau wedi eu cymryd i ystyriaeth wrth benderfynu pa fath o gefnogaeth ychwanegol sydd ei angen arnynt.  Wrth benderfynu ar y math a lefel o unrhyw gefnogaeth ychwanegol sydd ei angen bydd swyddogion yn ystyried cofnod presenoldeb disgyblion yn ogystal â’u hymddygiad ac unrhyw waharddiadau o ysgolion. 

Er bod mesurau atebolrwydd ar fin newid eto yn ystod blwyddyn academaidd 2018/19 a fyddai'n cymhlethu'r broses o adnabod anghenion cefnogaeth ymhellach, roedd pob ymdrech posib yn cael ei wneud i ddatblygu system a fyddai'n adnabod yr holl ddisgyblion sydd angen cefnogaeth ac i roi strategaethau ymyrraeth briodol yn eu lle.

Wrth ymateb i gwestiynau aelodau dywedodd yr Aelod Arweiniol, y Pennaeth Gwasanaeth a’r Swyddog Gwella Ysgolion – Uwchradd:

·         Mae’r ddogfen matrics wedi’i ddatblygu i gael ei ddefnyddio gan yr holl staff addysg mewn ysgolion, yn y sector gynradd ac uwchradd h.y.

Pennaeth, Pennaeth Blwyddyn, Pennaeth Adran, swyddogion Gwasanaeth Addysg gan gynnwys Pennaeth Addysg a Gwasanaethau Plant.  Mae staff mewn ysgolion yn ei ddefnyddio i bennu a rhoi mesurau ymyrraeth briodol yn eu lle.  Mae GwE wedi cadw gwybodaeth debyg ac mae’r Gwasanaeth Addysg yn ystod eu cyfarfodydd rheolaidd â GwE yn triongli'r dystiolaeth a gedwir ac yn herio unrhyw gefnogaeth y maent wedi'i ddarparu i sicrhau ei fod yn briodol ar gyfer pob disgybl yn seiliedig ar eu proffiliau unigol.  Cyflwynodd y Pennaeth Gwasanaeth enghraifft o’r math o gefnogaeth a sut y mae’n cael ei weithredu ar gyfer disgybl unigol trwy ddefnyddio’r proffil wedi’i ddatblygu ar y matrics;

·         Swyddogion yn cydnabod bod y newid rhwng addysg gynradd ac uwchradd yn fwy heriol i rai disgyblion nag eraill, gan olygu fod rhai sydd wedi perfformio yn dda ar lefel cynradd ddim yn perfformio cystal â'r disgwyl yn dilyn newid. 

Fodd bynnag oherwydd cyfanswm y data ar bob disgybl sydd gan bob Gwasanaeth gallent adnabod disgyblion sydd wedi ei chael hi'n anodd ar ôl newid yn y dyddiau cynnar er mwyn sicrhau digon o ymyrraeth a chefnogaeth fel eu bod yn cyflawni eu llwyr botensial erbyn diwedd y cyfnod o addysg statudol;

·         gwybodaeth wedi’i gynnal ar ba ysgol gynradd y mae'r disgybl wedi'i fynychu cyn symud i'r sector uwchradd ac felly byddai swyddogion yn gallu adnabod unrhyw batrymau neu duedd datblygol o dan gyflawni. 

Er hynny nid oedd unrhyw ysgol gynradd yn y sir yn destun unrhyw fesurau Estyn, roeddent i gyd yn perfformio'n dda;

·         ers cyflwyno CA3 tydi’r cwricwlwm heb gael ei adolygu. 

Mae hyn yn broblem cenedlaethol ac mae gwaith wedi mynd rhagddo i adolygu ei gynnwys er mwyn ateb anghenion yn well yn y dyfodol;

·         Os bydd anghysondebau yn ymddangos rhwng asesiadau athrawon a chanlyniadau profion cenedlaethol byddai'r swyddogion Addysg yn archwilio anghysondebau o'r fath i sicrhau fod y proses asesu gan athrawon yn gadarn a heriol. 

Bydd unrhyw anghysondebau yn cael eu trafod gyda GwE bob pythefnos mewn cyfarfodydd wedi eu cynnal rhwng staff y Gwasanaeth Addysg a swyddogion GwE; 

·         un tuedd wedi’i nodi o dan y proses proffilio disgyblion unigol ac wedi’i ddefnyddio gan y sir oedd disgyblion yn perfformio’n dda mewn mathemateg a gwyddoniaeth ond yn dueddol o beidio â pherfformio cystal mewn Saesneg neu Gymraeg, ac i’r gwrthwyneb;

·         y ffaith fod canlyniadau arholiadau llenyddiaeth Saesneg neu Gymraeg ddim yn cyfri rhagor at  gyrhaeddiad trothwy cynhwysol Lefel 2 CA4 yn profi’n dipyn o her;

·         disgyblion wnaeth drosglwyddo o addysg gynradd cyfrwng Saesneg i addysg uwchradd cyfrwng Cymraeg yn cael eu cyflwyno i’r iaith a’r derminoleg trwy ddarpariaeth trochi. 

Mae eu cynnydd wedi cael ei olrhain yn rheolaidd trwy’r gronfa ddata;

·         Ysgol Brynhyfryd wedi datblygu cronfa ddata olrhain tra datblygedig ar gyfer ei ddisgyblion sydd yn ymddangos i fod yn hynod o effeithiol. 

Ysgolion eraill yn y sir bellach yn mabwysiadu elfennau o’r system hwn ac yn ei addasu i gwrdd ag anghenion dadansoddi data ei hunain; ac

·         os bydd swyddogion yn amau fod ysgol yn cyflwyno data anghywir neu annilys yna byddant yn cael eu herio’n sylweddol gan y Pennaeth Addysg a Gwasanaethau Plant

Yn ymateb i bryderon aelodau fod y Cyngor efallai wedi rhoi gormod o sialens i’w hun ac mewn perygl o fethuoherwydd graddau’r uchelgais ar gyfer yr elfen cyflawniad disgyblion sy’n rhan o'r flaenoriaeth gorfforaethol yn ymwneud â phobl ifanc yn ei Gynllun Corfforaethol, mae'r Pennaeth Gwasanaeth wedi cynghori mai’r nod oedd gwneud yn siŵr fod disgyblion y sir yn cyflawni hyd eithaf eu gallu o fewn system sydd ddim yn berffaith.

Diolchodd yr Aelodau i'r Prif Swyddog a’r swyddogion am eu hadroddiad a’u hesboniadau, ac:

Penderfynwyd:   yn ddarostyngedig i’r sylwadau a’r sicrwydd a roddwyd uchod bod y Pwyllgor yn hyderus fod eu holl ddisgyblion yn cael eu cefnogi i gyflawni eu holl botensial yng Nghyfnod Allweddol 4