Eitem ar yr agenda

Ystyried adroddiad gan y Rheolwr Risg Llifogydd (copi ynghlwm) sy’n gofyn i'r Pwyllgor ystyried p’run ai oes angen i'r Cyngor, yng ngoleuni'r gwersi a ddysgwyd o lifogydd Gorffennaf 2017, weithredu neu adolygu arferion gweithio er mwyn lliniaru rhag risg o lifogydd yn y sir yn y dyfodol

11.45am – 12.15pm

Cyflwynodd Aelod Arweiniol Priffyrdd, Cynllunio a Theithio Cynaliadwy adroddiad y Rheolwr Perygl Llifogydd (a gylchredwyd eisoes) oedd yn nodi darganfyddiadau’r ymchwiliad i'r llifogydd yng ngogledd y sir ar 19 Gorffennaf 2017.  Yn atodol i’r adroddiad oedd copi o'r adroddiad terfynol a gynhyrchwyd yn unol ag Adran 19 Deddf Rheoli Llifogydd a Dŵr 2010. O dan ddarpariaethau'r Ddeddf roedd angen i’r Cyngor ymchwilio, paratoi a chyhoeddi’r adroddiad hwn mewn ymateb i achosion o lifogydd o fewn ei ffiniau daearyddol.

Amlinellodd y Rheolwr Perygl Llifogydd ddyletswyddau’r cyngor o safbwynt ymchwilio i'r llifogydd a ddigwyddodd, a dywedodd mai dim ond unwaith mewn 50 mlynedd y byddai disgwyl i faint o law a gwympodd yng ngogledd ysir ar 19 Gorffennaf 2017 gwympo mewn diwrnod.  Aeth ymlaen i amlinellu’r broses o ymchwilio achos a maint y llifogydd, a dywedodd ei fod wedi cymryd cryn dipyn o amser i gasglu a dadansoddi’r dystiolaeth a’r wybodaeth a gasglwyd oherwydd yr ardal ddaearyddol eang a effeithiwyd.  Daeth yr ymchwiliad i’r canlyniad mai achos y llifogydd oedd digwyddiad glawog oherwydd nad oedd gormod o ddŵr wyneb yn gallu mynd i’r systemau draenio a charthion yn ddigon cyflym i’w alluogi i ddraenio i ffwrdd.  Roedd faint o law a gwympodd y diwrnod hwnnw yn fwy na’r capasiti sydd o fewn y systemau draenio a charthion lleol i lifo'n gyson.  Aeth Aeth y diffyg capasiti hwn yn waeth oherwydd rhwystrau mewn pibellau ac oherwydd problemau mewn gorsafoedd pwmpio, cyfrifoldeb Dŵr Cymru Welsh Water (DCWW) oedd y ddau beth yma.  Pwysleisiodd y Rheolwr Perygl Llifogydd bod DCWW a Chyfoeth Naturiol Cymru wedi gweithio’n agos gyda'r Cyngor wrth gyflawni'r gwaith o ymchwilio i'r llifogydd a dywedodd yr Aelod Arweiniol wrth y Pwyllgor bod y swyddog wedi adeiladu perthynas waith dda gyda’r ddau sefydliad, ac roedd y ddau yn derbyn bod gan yr holl bartneriaid gyfrifoldebau o ran rheoli perygl llifogydd yn yr ardal hon.

Manylodd aelodau o ardal y Rhyl am nifer o broblemau hir dymor yn ymwneud â llifogydd yn ardal y Rhyl gan gynnwys cambr y ffordd yn Ffordd Derwen, dŵr yn llifo oddi ar gaeau chwarae Ysgol Dewi Sant, tipio anghyfreithlon ar dir y mae Network Rail yn berchen arno a phroblemau gyda draeniau a ffosydd cerrig y mae’n berchen arnynt, problemau ar Ffordd Elan a chae newydd Clwb Rygbi'r Rhyl.  Dywedodd Pennaeth Gwasanaethau Priffyrdd ac Amgylcheddol bod achos nifer o’r problemau hyn yn gymhleth iawn.  Oherwydd y cymhlethdodau roedd y Cyngor wedi cael cyllid gan Lywodraeth Cymru i gyflawni astudiaeth fanwl i’r math o waith fyddai ei angen i wella'r sefyllfa.  Er hynny, ni allai neb roi sicrwydd pendant na fyddai digwyddiad o'r fath yn fyth yn digwydd eto, y cwbl oedd modd ei wneud oedd lleihau'r perygl o lifogydd yn y dyfodol.  Disgwylir canlyniadau'r astudiaethau draenio yn Ffordd Derwen, y Rhyl ym mis Medi 2018. Yn yr un modd, disgwylir canlyniadau'r cydweithio a fu rhwng DCWW a Chyfoeth Naturiol Cymru, i ymchwilio a ellid gwella rheolaeth Ffos Y Rhyl a Gwter Prestatyn yn ogystal â'r draeniau a'r carthffosydd cyfagos, tua’r un pryd.

Gan ymateb i gwestiynau gan yr Aelodau, dywedodd y swyddogion:

·         Roedd DCWW yn cynnal astudiaeth i ardal Bro Berllan Rhuddlan er mwyn deall maint y llifogydd a’r problemau draenio yno;

·         Roedd cafnau roedd y Cyngor yn berchen arnynt yn cael eu gwagu o leiaf unwaith y flwyddyn, gyda’r rheiny oedd yn achosi problemau yn cael eu gwagu’n fwy rheolaidd.  Os oedd aelodau’n ymwybodol o gafnau a allai gynyddu’r perygl o lifogydd neu oedd angen eu gwagu dylent gysylltu â’r Ganolfan Gwasanaeth i Gwsmeriaid i adrodd am y mater;

·         roedd y Cyngor yn cymryd achosion o dipio anghyfreithlon o ddifrif ac yn gwneud pob ymdrech i weithio gyda'r troseddwyr er mwyn eu haddysgu am y problemau maent yn eu hachosi a'r costau cysylltiedig.

·         tra cyflwynwyd cynigion ar gyfer darparu carthffosydd ar wahân ar gyfer dŵr carthion a dŵr wyneb pan gafodd cwmnïau dŵr eu preifateiddio a bod DCWW wedi bod yn cynllunio i gyflwyno'r rhain ers peth amser, doedd swyddogion Cyngor ddim yn ymwybodol fod unrhyw gynllun o'r fath wedi ei roi ar waith yn Sir Ddinbych hyd yn hyn.

·         o safbwynt cynnal a chadw ffosydd a glannau afonydd, roedd gan Gyfoeth Naturiol Cymru bwerau i wneud y math hwn o waith nid oedd cwblhau’r gwaith yn ddyletswydd ar Gyfoeth Naturiol Cymru, fel arfer cyfrifoldeb perchennog glannau'r afon oedd cwblhau'r gwaith cynnal a chadw; a

·         roedd staff o’r Gwasanaethau Priffyrdd ac Amgylcheddol yn gweithio'n agos gyda staff y Gwasanaeth Addysg er mwyn lliniaru’r perygl o lifogydd a thywydd garw i ysgolion a disgyblion

Ar ddiwedd y drafodaeth:

Penderfynodd y Pwyllgor: - yn amodol ar y sylwadau uchod:

(i)           ofyn i swyddogion adrodd ar ddarganfyddiadau’r astudiaeth ddraenio a ariannwyd gan grant Llywodraeth Cymru yn Ffordd Derwen, y Rhyl, wrth Grŵp Ardal Aelodau’r Rhyl yn dilyn cyhoeddi'r adroddiad yn ystod hydref 2018;

(ii)          gofyn i swyddogion fynychu cyfarfodydd Grwpiau Ardal Yr Aelodau yn Elwy, Prestatyn a'r Rhyl er mwyn trafod materion yn ymwneud â pherygl llifogydd; ac

(iii)         holi a ellid adrodd am ganfyddiadau'r astudiaeth a wnaed ar y cyd rhwng Dŵr Cymru Welsh Water a Chyfoeth Naturiol Cymru er mwyn gweld a ellid gwneud gwelliannau i reolaeth Ffos Y Rhyl a Gwter Prestatyn, draeniau a charthffosydd cyfagos, wrth y Pwyllgor pan fydd wedi ei orffen, a bod cynrychiolwyr o’r ddau sefydliad yn cael eu gwahodd i’r cyfarfod i drafod y canfyddiadau ac amlinellu cyfrifoldeb pob sefydliad o ran rheoli a lliniaru llifogydd.