Eitem ar yr agenda

Ystyried adroddiad gan y Prif Lyfrgellydd (copi ynghlwm) sy’n tanlinellu perfformiad y Gwasanaeth Llyfrgell yn erbyn safonau cenedlaethol.

10:05am – 10:35am

Yn absenoldeb Aelod Arweiniol Datblygu Seilwaith Cymunedol, cyflwynodd y Pennaeth Cyfathrebu, Cwsmeriaid a Marchnata adroddiad y Prif Llyfrgellydd (a ddosbarthwyd yn flaenorol) a oedd yn amlinellu perfformiad y Gwasanaeth Llyfrgell yn erbyn y safonau cenedlaethol ac yn diweddaru’r Pwyllgor ar ddatblygiadau o fewn y gwasanaeth yn Sir Ddinbych ac ar sail ranbarthol. Ynghlwm wrth yr adroddiad fel atodiadau roedd copïau o asesiad ffurfiol Is-adran Amgueddfeydd, Archifau a Llyfrgelloedd Llywodraeth Cymru o wasanaeth llyfrgell y sir ar gyfer 2016-17 (Atodiad A) a pholisi codi tâl diwygiedig y Cyngor ar gyfer defnyddio gofodau’r llyfrgell i gynnal gweithgareddau (Atodiad B).

Yn ystod ei chyflwyniad, hysbyswyd y Pwyllgor gan y Pennaeth Gwasanaeth fod Gwasanaeth Llyfrgell Sir Ddinbych wedi diwallu 17 o’r 18 Hawliad Craidd yn ystod 2016-17, fel y gwnaeth drwy gydol cyfnod 5ed Fframwaith Safonau Llyfrgelloedd Cyhoeddus Cymru (2014-2017). Dywedodd fod Sir Ddinbych wedi croesawu cynnwys dangosydd ansawdd, yn ymwneud â pherfformiad y llyfrgell wrth gefnogi iechyd a lles, yn 6ed Fframwaith Safonau Llyfrgelloedd Cyhoeddus Cymru, 2017 – 2020.

Rhannwyd manylion gydag Aelodau ynglŷn â’r gwaith ailwampio sydd bron â’i gwblhau yn Llyfrgell Llanelwy, y rhaglen ailwampio a ariannwyd drwy grant yr Is-adran Amgueddfeydd, Archifau a Llyfrgelloedd yn Llyfrgell Dinbych, a’r gwaith i newid y to yn Llyfrgell Y Rhyl. Cafodd yr Aelodau eu briffio ynglŷn â’r defnydd cynyddol o lyfrgelloedd at ddibenion darparu gwasanaethau cymunedol gan y Cyngor a sefydliadau partner, a oedd i gyd yn cefnogi gwaith iechyd a lles ehangach y sefydliadau amrywiol. Roedd polisi codi tâl diwygiedig y Gwasanaeth Llyfrgell, ar gyfer defnyddio gofodau’r llyfrgell i gynnal gweithgareddau cynlluniedig, yn cynnig defnydd am ddim o’r gofodau llyfrgell er mantais gymunedol, gostyngiad ar gyfer grwpiau cymunedol ac elusennau cofrestredig a dim ond archebion preifat/ masnachol neu grwpiau’n gwneud elw oedd yn gorfod talu’r ffioedd llogi yn llawn. Cyflwynwyd y polisi diwygiedig hwn ym mis Ionawr ar gyfer archebion newydd ac ym mis Ebrill 2018 ar gyfer y archebion grŵp rheolaidd. Rhannwyd manylion hefyd o’r gwaith rhanbarthol a chenedlaethol a wnaed ar y cyd rhwng gwasanaethau llyfrgell sirol at ddibenion cyflawni arbedion, cefnogi a gwella darpariaeth y cynnig iechyd a lles, gwella'r ystod o ddeunydd darllen sydd ar gael i ddefnyddwyr a chyfrwng ei argaeledd, hynny yw llyfrau, e-lyfrau, e-lyfrau llafar ac ati.

Gan ymateb i gwestiynau gan yr Aelodau, dywedodd y Pennaeth Gwasanaeth a’r Prif Lyfrgellydd:

·         roedd Llyfrgell Rhuddlan ar agor ar foreau Sadwrn ar hyn o bryd gan fod Llyfrgell Llanelwy wedi cau dros dro er mwyn cynnal gwaith ailwampio. Aelodau staff o Lyfrgell Llanelwy oedd yn gweithio yn Rhuddlan ar foreau Sadwrn. Os oedd Aelodau a phreswylwyr yn awyddus i Lyfrgell Rhuddlan barhau i agor ar foreau Sadwrn yn dilyn ail-agor Llyfrgell Llanelwy byddai'n rhaid sicrhau adnoddau ariannol er mwyn cyflawni hyn, un opsiwn fyddai cysylltu â Chyngor Tref Rhuddlan i wneud cais am gefnogaeth ariannol bellach;

·         ar hyn o bryd dim ond dau gyngor dinas, tref neu gymuned oedd yn darparu cefnogaeth ariannol i’r Cyngor Sir ar gyfer darpariaeth gwasanaethau llyfrgell yn eu hardal, sef Cyngor Dinas Llanelwy a Chyngor Tref Rhuddlan. Roedd Cyngor Dinas Llanelwy yn penderfynu ar sail flynyddol a fyddai’n darparu cefnogaeth ariannol i Wasanaeth Llyfrgell y Cyngor ai peidio. Wrth ystyried y posibilrwydd o adnoddau cyllid gostyngol ar gyfer darpariaeth gwasanaethau yn y tymor canolig a’r tymor hir, efallai y byddai’n rhaid i’r Gwasanaeth Llyfrgell ystyried cysylltu â’r holl gynghorau dinas, tref a chymuned am gymorth ariannol er mwyn sicrhau darpariaeth gwasanaethau yn y dyfodol;

·         byddent yn holi Adran Gwasanaethau Adeiladu’r Cyngor ynglŷn â phwy oedd yn gyfrifol am dalu costau’r gwaith cynnal a chadw a oedd yn cael ei wneud ar do llyfrgell Rhuddlan;

·         er i lawer o Ddangosyddion Ansawdd ganolbwyntio ar wasanaethau nad oedd yn ymwneud â llyfrau, ac wrth i lyfrgelloedd ddatblygu agweddau cymunedol eu gwasanaethau a hyrwyddo argaeledd gwasanaethau TG mewn llyfrgelloedd, bu i fusnes craidd y Gwasanaeth, sef benthyca llyfrau a deunyddiau darllen, barhau yn union yr un fath. Fe wnaeth cydweithio rhanbarthol a chenedlaethol ar draws y gwasanaethau llyfrgell sicrhau argaeledd y dewis mwyaf eang o ddeunyddiau darllen ar gyfer y defnyddwyr gwasanaeth. Os nad oedd llyfrau yn cael eu cadw gan Wasanaeth Llyfrgell y Sir, roedd modd i unigolyn wneud cais amdanynt o lyfrgell arall yng Nghymru a byddai’r llyfrau ar gael i’r unigolyn ymhen oddeutu wythnos o wneud cais, yn ddibynnol ar bryd y derbyniwyd y cais ac yn lle yng Nghymru oedd y llyfrau yn cael eu cadw.

·         byddai ffigyrau yn cael eu darparu i’r Pwyllgor mewn perthynas â nifer y benthyciadau llyfrau yn Sir Ddinbych yn ystod y flwyddyn gyfredol o’i chymharu â blynyddoedd blaenorol;

·         er nad oedd y Cyngor wedi gweithredu Gwasanaeth Llyfrgell symudol ers sawl blwyddyn bellach, roedd yn parhau i weithredu Gwasanaeth Llyfrgell Cartref i breswylwyr nad oedd yn gallu ymweld â llyfrgell oherwydd salwch neu anabledd. Roedd rhwng 200 a 300 o unigolion yn defnyddio’r gwasanaeth hwn ac roedd gan y Gwasanaeth Llyfrgell nod i’w gyflwyno i ofalwyr yn y dyfodol agos;

·         rhagwelwyd y byddai cyflwyniad Credyd Cynhwysol i ran fawr o Sir Ddinbych ym mis Ebrill 2018 yn cael effaith ar lyfrgelloedd a staff. Hyd yma nid oedd maint yr effaith wedi'i fesur. Roedd y Prif Lyfrgellydd yn aelod o Fwrdd Credyd Cynhwysol y Cyngor, y Bwrdd a oedd yn gweithio ar draws Wasanaethau’r Cyngor a gyda phartneriaid megis Cyngor Ar Bopeth Sir Ddinbych a’r Adran Gwaith a Phensiynau, mewn ymgais i reoli effaith cyflwyniad Credyd Cynhwysol yn Sir Ddinbych a chefnogi preswylwyr yn ystod y broses ymgeisio. Dywedwyd wrth Aelodau mai Cyngor ar Bopeth Sir Ddinbych fyddai pwynt cyswllt cyntaf preswylwyr i gael cymorth ag ymholiadau neu hawliau Credyd Cynhwysol. Byddai OPUS hefyd yn darparu cefnogaeth i unigolion sy’n gwneud cais ac yn derbyn Credyd Cynhwysol o ran datblygu sgiliau hanfodol, tra byddai’r Adran Gwaith a Phensiynau yn darparu cyllid ôl-weithredol i’r Cyngor ac eraill am y gefnogaeth a ddarparwyd i hawlwyr Credyd Cynhwysol. Dywedodd y Cydlynydd Archwilio y byddai’r Pwyllgor Archwilio Cymunedau yn trafod eitem ar yr effeithiau posibl ar y Cyngor a phreswylwyr yn dilyn cyflwyno Credyd Cynhwysol yn ystod ei gyfarfod ym mis Mai 2018;

·         roedd rhaid rheoli’r defnydd o wirfoddolwyr i ddarparu gwasanaethau llyfrgell yn ofalus iawn, oherwydd roedd modd i hyn beri pryder ac anfodlonrwydd ymysg staff cymwys y llyfrgell. Roedd modd archwilio cyfleoedd i gynnwys gwirfoddolwyr at ddibenion cefnogi staff y llyfrgell. Roedd gwaith yn mynd rhagddo i lunio rhaglen profiad gwaith i fyfyrwyr a fyddai’n gwneud y mwyaf o werth a manteision y profiad ar gyfer y myfyriwr a’r gwasanaeth;

·         byddai strategaeth farchnata yn gyfer llyfrgelloedd y sir yn cael ei datblygu maes o law;

·         gweithiodd y Gwasanaeth Llyfrgell yn Sir Ddinbych yn agos iawn gyda Llyfrgell Genedlaethol Cymru yn Aberystwyth, hynny yw drwy’r contract caffael Cymru gyfan, gan bwysleisio i aelodau llyfrgelloedd Sir Ddinbych bod mynediad am ddim (cysylltu-o-bell) at adnoddau electronig y Llyfrgell Genedlaethol ar gael iddynt; a,

·         thalwyd yr incwm a gynhyrchwyd drwy logi gofodau llyfrgell i ddefnyddwyr allanol i mewn i gyllideb gyffredinol y Gwasanaeth Llyfrgell. Nid oedd yr incwm a gynhyrchwyd yn ormodol a gan fod lefel yr incwm yn newid o un mis i'r llall nid oedd modd ei warantu ac felly ei ddefnyddio at ddibenion gosod y gyllideb.

Ar ddiwedd y drafodaeth bu i’r Pwyllgor llongyfarch y Cyngor am gadw ei lyfrgelloedd ar agor ac am eu datblygu yn ganolfannau cymunedol. Llongyfarchodd yr Aelodau holl aelodau staff y Gwasanaeth Llyfrgell ar draws y sir am eu hymroddiad a safon y gwasanaeth roeddent yn ei ddarparu i ddefnyddwyr y llyfrgelloedd.

Penderfynwyd gan y Pwyllgor: - yn amodol ar y sylwadau uchod -

(i)            cymeradwyo’r Gwasanaeth Llyfrgell ar ei berfformiad yn erbyn 5ed Fframwaith Safonau Llyfrgelloedd Cyhoeddus Cymru; a

(ii)          gofyn bod adroddiad cynnydd yn cael ei gyflwyno i’r Pwyllgor yn ystod ei gyfarfod ym mis Tachwedd 2018 yn trafod perfformiad y Gwasanaeth yn erbyn y 6ed Fframwaith 2017-2020.