Eitem ar yr agenda

Ystyried adroddiad gan yr Arweinydd Tîm – Cyfathrebu a Rheoli Ymgyrchu (copi’n amgaeedig) yn manylu ar y gwaith sydd wedi ei wneud o ran datblygiad strategol yr iaith Gymraeg yn Sir Ddinbych, yn unol â deddfwriaeth genedlaethol a Strategaeth Iaith Gymraeg y Cyngor ei hun.

Gan ystyried mai hwn oedd cyfarfod cyntaf Pwyllgor Llywio’r Iaith Gymraeg, roedd swyddogion o’r farn y byddai’n ddefnyddiol darparu cyd-destun a diweddariad ar Safonau’r Gymraeg a’r gwaith a wnaed dros yr ychydig flynyddoedd diwethaf, yn enwedig o ran gofynion deddfwriaethol.  Er bod gwaith y Pwyllgor yn canolbwyntio ar Safonau’r Gymraeg, roedd eitemau ar y rhaglen hefyd yn cynnwys Cynllun Strategol Cymraeg mewn Addysg, a’r Fframwaith Mwy Na Geiriau, er mwyn rhoi ymwybyddiaeth i aelodau o’r gwaith a wneir drwy fforymau eraill yn y gymuned ehangach.

Cyflwynodd yr Arweinydd Tîm – Cyfathrebu a Rheoli Ymgyrchoedd adroddiad (a ddosbarthwyd yn flaenorol) a rhoddodd gyflwyniad PowerPoint a oedd yn cynnwys -

·         y sefyllfa hanesyddol pan fyddai awdurdodau lleol unigol yn datblygu eu cynlluniau eu hunain ar gyfer y Gymraeg a oedd yn amrywio’n fawr o ran ansawdd

·         deddfwriaeth newydd ar ffurf Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011 a’r bwriad i sicrhau bod y Gymraeg a’r Saesneg yn cael eu trin yn gyfartal

·         creu Comisiynydd y Gymraeg a datblygu safonau’r Gymraeg

·         mae 169 o Safonau’r Gymraeg wedi’u cyhoeddi a’u categoreiddio dan y themâu: gohebiaeth, hybu, llunio polisi a gweinyddiaeth fewnol, ac roedd y Cyngor wedi ymateb iddynt mewn ffordd gadarnhaol

·         rôl a phwerau Comisiynydd y Gymraeg o ran sicrhau bod awdurdodau lleol yn cydymffurfio â Safonau’r Gymraeg

·         Strategaeth y Gymraeg (cymeradwywyd mis Chwefror 2017) sydd wedi amlygu pum maes allweddol i’w datblygu gyda’r nod o gynyddu nifer y siaradwyr Cymraeg yn Sir Ddinbych o 0.5% dros y pum mlynedd nesaf gyda bwriad o ystyried targed hirdymor i gynyddu nifer y siaradwyr Cymraeg dros y pymtheg mlynedd nesaf, a

·         chyfrifoldeb strategol am Safonau’r Gymraeg a thrin materion sy’n ymwneud â’r Gymraeg o ddydd i ddydd.

Tynnwyd sylw Aelodau at yr adroddiad a mesurau eraill i gryfhau a hybu’r Gymraeg yn yr awdurdod gan gynnwys; penodi Hyrwyddwyr yr Iaith Gymraeg; sesiynau galw heibio i staff; cortynnau gwddf Iaith Gwaith; llofnodion e-bost dwyieithog; Cysill a Microsoft Office yn Gymraeg; ateb y ffôn; y fewnrwyd; casglu gwybodaeth am staff; prif linell ffôn y cyngor; gwobrau rhagoriaeth staff; diwylliant/ethos y sefydliad; ymarfer siopwr cudd a chyflwyno cydymffurfio â’r Gymraeg mewn heriau gwasanaeth.  Roedd swydd Swyddog Iaith Gymraeg yn cael ei hysbysebu ar hyn o bryd i gynorthwyo ymhellach â datblygiad strategol y Gymraeg yn yr awdurdod.  Er bod staff a chynghorwyr wedi ymateb yn gadarnhaol i Safonau’r Gymraeg, roedd lle i wella o hyd.

Trafododd Aelodau amrywiol agweddau ar yr adroddiad gyda swyddogion, gan gynnwys -

·         Strategaeth y Gymraeg – cyfeiriwyd at y targed 0.5% ac roedd rhai yn ystyried ei fod wedi’i osod yn rhy isel.  

Gan ystyried y dirywiad yn nifer y siaradwyr Cymraeg dros y blynyddoedd diweddar, roedd yn bwysig gosod targed realistig yn y tymor byrrach (byddai’r canlyniad yn cael ei fesur gan y cyfrifiad yn 2021) a’r bwriad oedd gosod targed mwy heriol dros y tymor hirach.  Roedd dull amlochrog ar draws pob amrywiaeth oedran yn cael ei ddilyn ac er bod pobl ifanc yn y system addysg yn faes twf sylweddol, y bwriad yn y tymor hwy oedd cadw siaradwyr Cymraeg yn Sir Ddinbych drwy gyfleoedd cyflogaeth a gweithio gyda dosbarthiadau addysg oedolion.

·         Gwobrau Rhagoriaeth Staff – roedd y gwobrau i anrhydeddu staff am eu hymrwymiad a’u hymroddiad i ddatblygu’r Gymraeg yn y cyngor wedi’u croesawu’n fawr ac adroddodd swyddogion am effaith gadarnhaol enillwyr y gorffennol gan ymhelaethu am eu gwaith parhaus o ran hyrwyddo'r Gymraeg yn eu gwasanaeth eu hunain a meysydd gwasanaeth eraill, gan rannu arfer gorau a hybu’r Gymraeg.

·         Casglu gwybodaeth am staff – wrth hunanasesu eu sgiliau ieithyddol, roedd llawer o staff yn amharod i adlewyrchu’n gywir eu gallu i sgwrsio yn Gymraeg am amrywiaeth o resymau, gan gynnwys hyder yn eu gallu eu hunain, ac roedd y Strategaeth yn cynnwys yr angen i feithrin hyder staff i ddefnyddio’r Gymraeg ac annog a chefnogi staff yn hynny o beth.  

Roedd rhai staff hefyd yn poeni y byddai gofyn iddynt gymryd dyletswyddau penodol fel siaradwr Cymraeg/cyfieithydd dynodedig yn y gwasanaeth yn ogystal â’r swydd roeddent yn cael eu cyflogi i’w gwneud, ac roedd yn bwysig i gadw hynny mewn cof.  Gobeithiwyd y byddai hunanasesiadau yn y dyfodol yn adlewyrchu sgiliau ieithyddol staff yn fwy cywir.

·         Cyfieithu adroddiadau drafft – roedd mater bod adroddiadau drafft yn cael eu cyhoeddi yn Saesneg yn unig wedi’i godi o’r blaen.  

Eglurwyd mai pwrpas y Pwyllgor oedd canolbwyntio ar Safonau’r Gymraeg a Strategaeth y Gymraeg.  Oherwydd nad oedd gofyniad ar hyn o bryd i ddogfennau drafft gael eu cyhoeddi’n ddwyieithog, nid oedd effaith negyddol ar y Safonau o ran cydymffurfio ac nid oedd yn fater i’r Pwyllgor.

·         Gwasanaethau Cyfieithu Conwy/Cyfieithu Mewnol – roedd rhai materion wedi’u codi o ran ansawdd cyfieithiadau, ar gyfer dogfennau pwyllgor a rhai datganiadau i’r wasg diweddar, a gwnaeth swyddogion ymhelaethu ar y gwasanaeth cyfieithu a ddarperir gan Gyngor Bwrdeistref Sirol Conwy ynghyd â dibynnu ar ewyllys da staff ar gyfer cyfieithiadau mewnol penodol pan oedd angen brys i ymateb yn syth i sefyllfa benodol, fel darparu gwybodaeth a diweddariadau yn ystod y tywydd gwael diweddar.  Pe bai’r Cyngor yn teimlo y dylid rhoi blaenoriaeth i’r cyfieithiadau brys hynny, byddai angen rhoi ystyriaeth yn y broses o osod y gyllideb i sut i gyflawni’r ddarpariaeth y tu allan i oriau.  Roedd aelodau’n cydnabod yr anawsterau o ran tafodiaith ranbarthol ac arddull benodol o ran darparu gwasanaethau cyfieithu a soniodd swyddogion am fanteision y gwasanaeth cyfieithu a ddarperir gan Gonwy o ran terminoleg gyson gan fod llawer o’r cyfieithwyr yn seiliedig yn lleol iawn.  Roedd cwynion ac ymholiadau o ran safon cyfieithiadau Cymraeg wedi lleihau ac roeddent yn tueddu i ganolbwyntio yn bennaf ar arddull a dewisiadau geirfa yn hytrach na chamgymeriadau.  Roedd sylwadau diweddar a wnaed, gan gynnwys pryderon o ran cyfieithu cofnodion y cyngor, wedi’u trafod yn uniongyrchol gyda Chonwy ac roedd sylw yn cael ei roi i hyn.  Roedd y Cynghorydd Huw Hilditch-Roberts yn teimlo y dylid gwneud rhagor o waith o ran y gwasanaeth cyfieithu a ddarperir gan Gonwy er mwyn darparu sicrwydd o ran safonau ansawdd a gwerth gorau.

PENDERFYNWYD y dylid derbyn a nodi cynnwys yr adroddiad.