Agenda, decisions and draft minutes

Cyfeiriodd yr Arweinydd at farwolaeth drist y Cynghorydd Hugh Irving a fyddai’n cael ei golli gan bawb a rhoddodd deyrnged i’w waith caled a’i ymroddiad dros gyfnod hir i Brestatyn a’r preswylwyr yno. Cafwyd munud o dawelwch.

Ni chafwyd unrhyw ymddiheuriadau.

Ni chafwyd unrhyw ymddiheuriadau.

Aelodau i ddatgan unrhyw gysylltiad personol neu gysylltiad sy’n peri rhagfarn yn gysylltiedig ag unrhyw fater sydd i’w ystyried yn y cyfarfod hwn. 

Ni chafodd unrhyw gysylltiadau eu datgan.

Ni chafodd unrhyw gysylltiadau eu datgan.

Rhybudd o eitemau y dylid, ym marn y Cadeirydd, eu hystyried yn y cyfarfod fel materion brys yn unol ag Adran 100B(4) Deddf Llywodraeth Leol 1972. 

Ni chodwyd unrhyw faterion brys.

Ni chodwyd unrhyw faterion brys.

Derbyn cofnodion cyfarfod y Cabinet a gynhaliwyd ar 25 Mawrth 2025 (copi ynghlwm). 

PENDERFYNWYD derbyn cofnodion y cyfarfod a gynhaliwyd ar 25 Mawrth 2025 a chadarnhau eu bod yn gywir.

Cyflwynwyd cofnodion cyfarfod y Cabinet a gynhaliwyd ar 25 Mawrth 2025.

PENDERFYNWYD derbyn cofnodion y cyfarfod a gynhaliwyd ar 25 Mawrth 2025 a chadarnhau eu bod yn gywir.

Ystyried adroddiad gan y Cynghorydd Barry Mellor, Aelod Arweiniol yr Amgylchedd a Chludiant (copi'n amgaeëdig) yn gofyn i'r Cabinet gymeradwyo'r Asesiad o Anghenion Lleol, y Strategaeth Ddrafft Toiledau Lleol, a’r camau nesaf ar gyfer darpariaeth cyfleusterau cyhoeddus yn Sir Ddinbych.

PENDERFYNWYD bod y Cabinet –

(a)      yn cymeradwyo'r Asesiad Anghenion Lleol (Atodiad 1 i'r adroddiad);

(b)      yn cymeradwyo'r Strategaeth Ddrafft Toiledau Lleol (Atodiad 4 i'r adroddiad);

(c)      yn cefnogi'r camau nesaf arfaethedig ar gyfer pob cyfleuster Cyfleusterau Cyhoeddus (Atodiad 6 i'r adroddiad);

(d)      yn cadarnhau ei fod wedi darllen, deall ac ystyried yr Asesiad Effaith ar Lesiant (Atodiad 9 i'r adroddiad), a

(e)      yn dirprwyo awdurdod i'r Aelod Arweiniol dros Briffyrdd a'r Amgylchedd gytuno ar unrhyw newidiadau sydd eu hangen cyn cyhoeddi'r Strategaeth Toiledau Lleol.

Cyflwynodd y Cynghorydd Barry Mellor yr adroddiad yn gofyn i'r Cabinet gymeradwyo'r Asesiad o Anghenion Lleol, y Strategaeth Ddrafft Toiledau Lleol, a’r camau nesaf ar gyfer darpariaeth cyfleusterau cyhoeddus yn Sir Ddinbych.

Roedd y Cyfarwyddwr Corfforaethol: Yr Amgylchedd ac Economi, Pennaeth Priffyrdd a Gwasanaethau Amgylcheddol a’r Prif Reolwr Arlwyo a Glanhau hefyd yn bresennol ar gyfer yr eitem hon. Tynnodd y Cynghorydd Mellor sylw at bwysigrwydd toiledau cyhoeddus, a bu’n gweithio gyda’r gwasanaeth gyda’r bwriad o gadw’r toiledau ar agor pan roedd yna angen clir amdanynt ac roedd hyn wedi’i nodi adlewyrchu yn yr adroddiad.

Tynnodd y Pennaeth Gwasanaeth sylw penodol at yr elfennau canlynol yn yr adroddiad –

·       Asesiad o Angen am Doiledau Cyhoeddus - yr asesiad o angen am doiledau mewn cymunedau lleol ac ymgynghoriad cyhoeddus, ac fe nodwyd angen am doiledau cyhoeddus yn y Rhyl, Prestatyn, Dinbych, Rhuthun, Llangollen a Chorwen, ond ni nodwyd bod eu hangen yn Llanelwy, Rhuddlan na Dyserth.

·       Strategaeth Ddrafft Toiledau Lleol (yn seiliedig ar Asesiad o Angen ac ymgynghoriad cyhoeddus dilynol) - yn nodi’r cynllun i gyflawni’r nod cyffredinol ar gyfer darpariaeth Toiledau Cyhoeddus

·       Camau nesaf - manylu ar y ddarpariaeth bresennol a dewisiadau at y dyfodol er mwyn sicrhau bod amcanion y Strategaeth yn cael eu bodloni tra’n gweithio o fewn cyfyngiadau cyllidebol. Roedd hyn yn golygu canolbwyntio ar ddarpariaeth Toiledau Cyhoeddus mewn trefi oedd ag angen wedi’i nodi; adolygu ffioedd ar gyfer toiledau a buddsoddi ynddynt er mwyn gallu codi tâl amdanynt; adolygu trefniadau gweithredol ac oriau agor toiledau cyhoeddus; edrych ar yr opsiwn o drosglwyddo toiledau cyhoeddus sy’n berchen i’r Cyngor i sefydliadau/partneriaid eraill, a hybu ac ehangu’r Cynllun Toiledau Cymunedol.

Roedd yr adroddiad yn cynnwys cynllun arfaethedig ar gyfer toiledau cyhoeddus, ac yn gryno, roedd yn argymell -

·       Dylai’r Cyngor roi’r gorau i weithredu Toiledau Cyhoeddus mewn trefi lle nad oedd angen wedi’i nodi, o ystyried bod gweithredu Toiledau Cyhoeddus yn wasanaeth dewisol.

·       Dylid cau a digomisiynu cyfleusterau PODiau oedd wedi cyrraedd diwedd eu hoes ac nad oedd meddalwedd na darnau ar gael ar eu cyfer bellach.

·       Dylai Toiledau Cyhoeddus lle’r oedd angen wedi’i nodi gael eu huwchraddio er mwyn iddynt allu derbyn taliad heb arian parod er mwyn iddynt allu gweithredu heb staff (ni fu cais i Gronfa Y Pethau Pwysig Llywodraeth Cymru i ddiweddau’r cyfleusterau yn llwyddiannus, ac roedd cyfleoedd ariannu allanol eraill yn cael eu hystyried, yn cynnwys gweithio mewn partneriaeth gyda Cynghorau Dinas/Tref/Cymuned a cheisio eu cyfraniadau ynghyd â buddsoddiad o gronfeydd cyfalaf y Cyngor)

·       Gosod y pris i ddefnyddio Toiledau Cyhoeddus ar lefel i alluogi’r gwasanaeth i weithredu o fewn ei gyllideb, a gweithio mewn partneriaeth bellach gyda Chynghorau Dinas/Tref/Cymuned.

·       Parhau i hyrwyddo’r Cynllun Toiledau Cymunedol i gynyddu faint sy’n ymuno.

Fe ystyriodd y Cabinet yr adroddiad a’i gynnwys yn ofalus.   Er nad oedd unrhyw un o blaid lleihau darpariaeth cyfleusterau cyhoeddus yn y sir, roedd y Cyngor, ynghyd â phob Awdurdod Lleol arall, yn wynebu pwysau sylweddol ar y gyllideb, ac o fewn y cyd-destun hwnnw yr oedd angen gwneud penderfyniadau anodd i warchod gwasanaethau statudol.  Cafodd pwysigrwydd toiledau cyhoeddus ei gydnabod, ac fe ystyriodd y Cabinet y cynlluniau i fuddsoddi ac uwchraddio cyfleusterau yn seiliedig ar angen a nodwyd, a hefyd y mesurau lliniaru a amlinellwyd ar gyfer y cyfleusterau a allai gau.

Roedd y prif feysydd trafod yn canolbwyntio ar y canlynol –

·       Tynnodd y Cynghorydd Emrys Wynne sylw at bwynt cywirdeb ac fe gadarnhawyd bod Rhuthun wedi’i gynnwys fel tref gydag angen a nodwyd ar gyfer Toiledau Cyhoeddus ac roedd Pwyllgor Gŵyl Rhuthun (nid Cyngor Tref Rhuthun) wedi mynegi diddordeb i fod yn gyfrifol am gyfleusterau Stryd y  ...  view the full Cofnodion text for item 5.

Ystyried adroddiad gan y Pennaeth Cyllid ac Adnoddau (copi’r amgaeedig) yn rhoi’r wybodaeth ddiweddaraf i’r Cabinet am faterion sy’n weddill yn ymwneud â chyllideb 2025/26, yn gosod y cefndir ar gyfer pennu’r gyllideb yn y tymor canolig (2026/27 – 2028/29), ac yn diweddaru’r hunanasesiad o lefel bresennol y Cyngor o gadernid a chynaliadwyedd ariannol.

PENDERFYNWYD bod y Cabinet yn cymeradwyo'r diweddariadau fel y'u rhestrir yn adran 2.1 o'r adroddiad.

Cyflwynodd y Pennaeth Cyllid ac Archwilio yr adroddiad yn rhoi’r wybodaeth ddiweddaraf am faterion sy’n weddill yn ymwneud â chyllideb 2025/26, yn gosod y gyllideb yn y tymor canolig (2026/27 – 2028/29), a hunanasesiad wedi’i ddiweddaru o gadernid a chynaliadwyedd ariannol y Cyngor.

Arweiniwyd y Cabinet yn fanwl drwy’r adroddiad a oedd yn canolbwyntio ar y canlynol –

·       Fersiwn derfynol o draciwr arbedion 2024/25 oedd yn dangos bod 82% o gynigion arbedion mawr a 92% o arbedion nad ydynt yn rhai strategol wedi cael eu cyflawni.

·       Roedd y Cyngor wedi gosod cyllideb 2025/26 a Threth y Cyngor ar 20 Chwefror 2025 gyda chynnydd bach yn setliad llywodraeth leol terfynol o £29,659.

·       Strategaeth a Chynllun Ariannol Tymor Canolig 2026/27 – 2028/29 yn cynnwys rhagamcanion cyllideb presennol ynghyd â rhagdybiaethau a oedd yn tanategu’r rhagamcanion a dull strategol y Cyngor i reoli ei gyllidebau gan amlinellu rhai o’r materion ariannol a oedd yn wynebu’r Cyngor dros y tair blynedd nesaf, a

·       Hunanasesiad o gadernid a chynaliadwyedd ariannol gan amlinellu asesiad o sefyllfa’r Cyngor yn erbyn themâu cyffredin a materion a nodwyd gan CIPFA (Sefydliad Siartredig Cyllid Cyhoeddus a Chyfrifyddiaeth).

Diolchodd yr Arweinydd i’r Pennaeth Gwasanaeth am yr adroddiad cynhwysfawr oedd yn tynnu sylw at yr heriau ariannol o’n blaenau, gan roi’r penderfyniadau anodd yr oedd angen eu gwneud mewn cyd-destun, gan gyfeirio at yr eitem flaenorol ar Doiledau Cyhoeddus fel enghraifft.  Fe achubodd ar y cyfle hefyd i ddiolch i’r Cynghorydd Gwyneth Ellis am ei gwaith caled dros y tair blynedd diwethaf fel Aelod Cabinet Arweiniol.

Cyfeiriodd y Prif Weithredwr at yr £11m o bwysau. Roedd gwaith wedi cael ei wneud i leihau’r pwysau hynny. Roedd hyn yn cynnwys cyfuniad o ddulliau drwy arbedion a chynyddu incwm. Roedd angen gwneud penderfyniadau anodd o ran arbedion gan ystyried y sefyllfa ariannol gyffredinol, ac er bod yna rywfaint o feirniadaeth bod penderfyniadau unigol yn cael eu cymryd ar eu pen eu hunain, a bod y swm oedd yn cael ei arbed yn gymharol fach o’i gymharu â’r gyllideb gyffredinol, mae’r Strategaeth a Chynllun Ariannol Tymor Canolig yn nodi maint yr her ariannol a byddai angen yr holl arbedion ac elfennau i ddarparu cyllideb gytbwys. Roedd hi’n iawn derbyn y prawf a’r her tra’n trafod cynigion arbedion unigol, ond roedd hi hefyd yn bwysig ystyried y cyd-destun ariannol cyffredinol er mwyn gwneud y penderfyniadau hynny. 

Ymatebodd y Pennaeth Cyllid ac Archwilio i gwestiynau fel a ganlyn –

·       Yn dilyn argymhelliad gan y Pwyllgor Llywodraethu ac Archwilio, roedd y cynnydd amcangyfrifedig mewn canran yn y lefel o Dreth y Cyngor oedd ei angen i ariannu’r pwysau’n llawn, gan dybio na fyddai arbedion yn cael eu cyflawni na chynnydd yn y Grant Cynnal Refeniw, wedi cael ei gynnwys yn y Cynllun Ariannol Tymor Canolig.  Roedd yn ffigur damcaniaethol a dull y Cyngor o ariannu’r bwlch yma yn y gyllideb hyd yn hyn oedd cyfuniad o arbedion/arbedion effeithlonrwydd a chynyddu Treth y Cyngor.

·       Cytunwyd bod cyfathrebu gyda phreswylwyr am y gyllideb yn bwysig, ond roedd hefyd yn heriol o ystyried cymhlethdodau o ran cyllid llywodraeth leol, ac roedd gwaith yn mynd rhagddo mewn cysylltiad â hynny gyda ffrwd gwaith yn edrych ar gyllidebau a thrawsnewid cyfathrebu.   Roedd taflen Treth y Cyngor wedi cael ei diweddaru yn manylu ar gost gwasanaethau a nifer o gyfrifoldebau yr oedd gan y Cyngor. O ystyried natur barhaus yr angen am y gwaith hwnnw, cytunodd y Pennaeth Gwasanaeth i adrodd yn ôl i’r Cabinet yn benodol ar y gwaith cyfathrebu hwnnw.

·       Yr arbediad gwreiddiol yn y gyllideb ar ôl adolygu’r ddarpariaeth Llyfrgelloedd oedd £360,000; roedd £300,000 wedi cael ei gyflawni yn 2024/25 yn  ...  view the full Cofnodion text for item 6.

Derbyn Rhaglen Waith y Cabinet sydd ynghlwm a nodi’r cynnwys. 

PENDERFYNWYD nodi rhaglen waith y Cabinet.

Cafodd Rhaglen Waith y Cabinet ei gyflwyno i’w ystyried ac fe nododd yr Aelodau ychwanegiad i gyfarfod mis Gorffennaf oedd yn ymwneud â Pholisi Ymgysylltu â’r Cyhoedd a Chyfranogi a Chynllun Deisebau.

PENDERFYNWYD nodi rhaglen waith y Cabinet.

Daeth y cyfarfod i ben am 12.40pm.